Weszła w życie nowelizacja kodeksu karnego

Nowelizacja kodeksów karnych uchwalona 5 listopada 2009 r. już funkcjonuje. Zmienia dziewięć ustaw, w tym sześć kodeksów i ustawę o Policji.

 - „Postawiliśmy sobie ważne cele opracowując w Ministerstwie Sprawiedliwości zarówno ogólne założenia tej nowelizacji, jak i urzeczywistniające je przepisy” – powiedział Minister Sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski. – „Do najważniejszych zmian należą m.in. dalsze wzmocnienie pozycji ofiary przestępstwa i ułatwienie jej dochodzenia sprawiedliwości i kompensaty, upowszechnienie kar nieizolacyjnych takich jak np. grzywna i kara ograniczenia wolności, efektywne przeciwdziałanie przestępstwom seksualnym popełnionych na szkodę małoletnich, czy też głęboka modyfikacja postępowania przyspieszonego” – wyjaśnił.

Nowelizacja, o której mówi minister Kwiatkowski, w samym kodeksie karnym wprowadza jedenaście zmian.

Usunięcie istotnych błędów i luk normatywnych

Nastąpiło wprowadzenie możliwości odpowiedzialności karnej nieletniego za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem. Obowiązywać zaczął także przepis określający sposób łagodzenia kary 25 lat pozbawienia wolności

Obrona konieczna – obligatoryjne niepodleganie karze osoby odpierającej zamach, w sytuacji przekroczenia granic obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia

Po wprowadzeniu zmian niepodleganie karze, jako negatywna przesłanka procesu, uzasadnia odmowę wszczęcia postępowania albo jego umorzenie. Nie ma aktu oskarżenia i postępowania sądowego oraz łączących się z tym kosztów i stygmatyzacji. Osoba broniąca się jest osobą niekaraną.

Podwyższenie wysokości grzywien

Nowelizacja podwyższa grzywny samoistne oraz kumulatywne do 540 stawek dziennych (obecnie – 360), akcesoryjne (orzekane obok kary pozbawienia wolności w zawieszeniu) – do 270 stawek (obecnie – 180) oraz kumulatywne orzekane za przestępstwa gospodarcze – do 3000 stawek dziennych (obecnie – 2000).

Oznacza to, że możliwe są orzeczenia maksymalnie grzywien samoistnych i kumulatywnych w kwocie 1.080.000 zł (obecnie – 720.000 zł), akcesoryjnych w kwocie 540.000 zł (obecnie – 360.000 zł) i kumulatywnych orzekanych za przestępstwa gospodarcze – 6.000.000 zł (obecnie – 4.000.000 zł).

Podniesienie efektywności kary ograniczenia wolności

Najważniejsze zmiany polegają na umożliwieniu wymierzenia kary ograniczenia wolności w wymiarze do 2 lat, zamiast kary pozbawienia wolności, w ramach instytucji tzw. kary zamiennej (obecnie – maksymalnie 1 rok). Ograniczeniu uległy czynności sądu w zakresie organizowania oraz kontrolowania wykonania tej kary i przekazanie w tym zakresie kompetencji zawodowemu kuratorowi sądowemu. Dodatkowo następuje ograniczenie biurokratycznych obowiązków obciążających podmiot zatrudniający, związanych z organizacją i dokumentowaniem pracy skazanego.

Wzmocnienie ochrony interesów pokrzywdzonego

Dwie istotne zmiany w tym obszarze to znaczne rozszerzenie środka karnego w postaci nakładanego na sprawcę przestępstwa obowiązku naprawienia szkody oraz umożliwienie pokrzywdzonemu umocowania w charakterze pełnomocnika również radcy prawnego (dotychczas pełnomocnikiem osoby fizycznej mógł być jedynie adwokat).

Poszerzenie możliwości stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia

Rozwiązanie to polega na zniesieniu wymogu odbycia przez skazanego co najmniej 6 miesięcy kary (w wypadku recydywistów – 1 roku), jako przesłanki ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Umożliwienie wymierzenia kary łącznej 25 lat pozbawienia wolności w sytuacji, gdy żadna z kar łączonych nie jest tak surowa

Staje się realne wymierzenie kary łącznej 25 lat pozbawienia wolności, jeżeli suma kar łączonych wynosi 25 lat lub więcej, i co najmniej jedna z nich wynosi nie mniej niż 10 lat pozbawienia wolności. Dotychczas w takiej sytuacji maksymalny wymiar kary łącznej wynosił 15 lat.

Wprowadzenie obligatoryjnej terapii sprawców zgwałcenia pedofilskiego oraz zgwałcenia kazirodczego

Sprawca takiego czynu popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, po odbyciu kary pozbawienia wolności będzie obowiązkowo kierowany na ambulatoryjną terapię albo umieszczany w zakładzie zamkniętym, w celu przeprowadzenia takiej terapii.

Środek ten będzie stosowany bezterminowo (do momentu uchylenia lub istotnego zmniejszenia ryzyka powrotu skazanego do tego rodzaju przestępstwa). Terapia będzie miała charakter farmakologiczny i będzie mogła być też wzmacniana psychoterapią.

Zaostrzenie odpowiedzialności za zgwałcenie pedofilskie i kazirodcze

Wprowadzone zostają dwa nowe typy zbrodni, kara pozbawieniem wolności od 3 do 15 lat. Chodzi o przestępstwa zgwałcenia osoby małoletniej poniżej 15 lat i przestępstwa zgwałcenia wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry.

Wprowadzenie nowych typów przestępstw przeciwko wolności, wolności seksualnej i obyczajności

Następuje kryminalizacja utrwalania wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, z użyciem w tym celu wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu oraz rozpowszechniania wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody. Wprowadzona zostaje kryminalizacja groomingu, czyli nawiązywania przez Internet (lub inną sieć) kontaktu z dzieckiem w celu jego seksualnego wykorzystania.

Zmiany odnoszące się do problematyki zniesławienia

Po pierwsze następuje zniesienie kary pozbawienia wolności za podstawowy typ przestępstwa zniesławienia. Po drugie ulega obniżeniu kara do 1 roku pozbawienia wolności za kwalifikowany typ tego przestępstwa. Po trzecie zmodyfikowano kontratyp dozwolonej krytyki dla legalizacji zarzutu dotyczącego postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną wystarczająca będzie prawdziwość zarzutu.