|
|
 |
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
TYTUŁ III.
Opieka i kuratela
DZIAŁ I
Opieka nad małoletnim.
ROZDZIAŁ I.
Ustanowienie opieki.
Art. 145. § 1. Opiekę ustanawia się dla małoletniego w wypadkach przewidzianych w tytule II
niniejszego kodeksu.
§ 2. Opiekę ustanawia sąd opiekuńczy, skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu
powód.
Art. 146. Opiekę sprawuje opiekun. Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko
małżonkom.
Art. 147. Jeżeli dobro pozostającego pod opieką tego wymaga, sąd opiekuńczy wydaje niezbędne
zarządzenia dla ochrony jego osoby lub majątku aż do czasu objęcia opieki przez opiekuna; w szczególności sąd
opiekuńczy może ustanowić w tym celu kuratora.
Art. 148. § 1. Nie może być ustanowiona opiekunem osoba, która nie ma pełnej zdolności do
czynności prawnych albo została pozbawiona praw publicznych.
§ 1a. Opiekunem małoletniego nie może być ustanowiona także osoba, która została pozbawiona władzy
rodzicielskiej albo skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne
przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we
współdziałaniu z nim, albo osoba, wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności związanej z
wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi, lub obowiązek powstrzymywania się od
przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz
opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.
§ 2. Nie może być ustanowiony opiekunem ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie
wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.
Art. 149. § 1. Gdy wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie,
opiekunem małoletniego powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli
nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej.
§ 2. Jeżeli opiekunem nie została ustanowiona osoba wymieniona w paragrafie poprzedzającym, opiekun
powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego
rodziców.
§ 3. braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona,
do właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej albo do organizacji społecznej, do której należy
piecza nad małoletnimi, a jeżeli pozostający pod opieką przebywa w placówce opiekuńczo--wychowawczej albo
innej podobnej placówce, w zakładzie poprawczym lub w schronisku dla nieletnich sąd może się zwrócić także do
tej placówki albo do tego zakładu lub schroniska.
§ 4. W wypadku potrzeby ustanowienia opieki dla małoletniego umieszczonego w rodzinie zastępczej – sąd
powierzy sprawowanie tej opieki przede wszystkim rodzicom zastępczym.
Art. 151. Sąd opiekuńczy może ustanowić jednego opiekuna dla kilku osób, jeżeli nie ma sprzeczności
między ich interesami. Opieka nad rodzeństwem powinna być w miarę możności powierzona jednej osobie.
Art. 152. Każdy, kogo sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem, obowiązany jest opiekę objąć. Z ważnych
powodów sąd opiekuńczy może zwolnić od tego obowiązku.
Art. 153. Objęcie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. Opiekun
powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.
ROZDZIAŁ II.
Sprawowanie opieki.
Art. 154. Opiekun obowiązany jest wykonywać swe czynności z należytą starannością, jak tego wymaga
dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny.
Art. 155. § 1. Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega
przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.
§ 2. Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem
przepisów poniższych.
Art. 156. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych
sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.
Art. 157. Jeżeli opiekun doznaje przemijającej przeszkody w sprawowaniu opieki, sąd opiekuńczy może
ustanowić kuratora.
Art. 158. O decyzjach w ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego opiekun
powinien informować jego rodziców, którzy uczestniczą w sprawowaniu bieżącej pieczy nad osobą dziecka i w jego
wychowaniu.
Art. 159. § 1. Opiekun nie może reprezentować osób pozostających pod jego opieką:
1) przy czynnościach prawnych między tymi osobami;
2) przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a opiekunem albo jego małżonkiem, zstępnymi,
wstępnymi lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz osoby
pozostającej pod opieką.
§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w postępowaniu przed sądem lub innym organem
państwowym.
Art. 160. § 1. Niezwłocznie po objęciu opieki opiekun obowiązany jest sporządzić inwentarz majątku
osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio
w razie późniejszego nabycia majątku przez osobę pozostającą pod opieką.
§ 2. Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku sporządzenia inwentarza, jeżeli majątek jest
nieznaczny.
Art. 161. § 1. Sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sądowego
kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką. Przedmioty
te nie mogą być odebrane bez zezwolenia sądu opiekuńczego.
§ 2. Gotówka pozostającego pod opieką, jeżeli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych
potrzeb, powinna być złożona przez opiekuna w instytucji bankowej. Opiekun może podejmować ulokowaną gotówkę
tylko za zezwoleniem sądu opiekuńczego.
Art. 162. § 1. Sąd opiekuńczy przyzna opiekunowi za sprawowanie opieki na jego żądanie stosowne
wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej.
§ 2. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie
opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej albo czyni zadość zasadom współżycia
społecznego.
§ 3. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a
jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych
na podstawie przepisów o pomocy społecznej.
Art. 163. § 1. Opiekun może żądać od pozostającego pod opieką zwrotu nakładów i wydatków
związanych ze sprawowaniem opieki. Do roszczeń z tego tytułu stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.
§ 2. Roszczenia powyższe przedawniają się z upływem lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia
opiekuna.
§ 3. Przepis art. 162 § 3 stosuje się odpowiednio.
Art. 164. Roszczenie osoby pozostającej pod opieką o naprawienie szkody wyrządzonej nienależytym
sprawowaniem opieki przedawnia się z upływem lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna.
ROZDZIAŁ III.
Nadzór nad sprawowaniem opieki.
Art. 165. § 1. Sąd opiekuńczy wykonywa nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się bieżąco z
działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń.
§ 2. Sąd opiekuńczy może żądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki
oraz przedstawiania dokumentów związanych z jej sprawowaniem.
Art. 166. § 1. Opiekun obowiązany jest, w terminach oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rzadziej
niż co roku, składać temu sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającego pod opieką oraz rachunki z
zarządu jego majątkiem.
§ 2. Jeżeli dochody z majątku nie przekraczają prawdopodobnych kosztów utrzymania i wychowania
pozostającego pod opieką, sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od przedstawiania szczegółowych rachunków z
zarządu; w wypadku takim opiekun składa tylko ogólne sprawozdanie o zarządzie majątkiem.
Art. 167. § 1. Sąd opiekuńczy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod względem rzeczowym i
rachunkowym, zarządza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupełnienie oraz orzeka, czy i w jakim zakresie
rachunki zatwierdza.
§ 2. Zatwierdzenie rachunku przez sąd opiekuńczy nie wyłącza odpowiedzialności opiekuna za szkodę
wyrządzoną nienależytym sprawowaniem zarządu majątkiem.
Art. 168. Jeżeli opiekun nie sprawuje należycie opieki, sąd opiekuńczy wyda odpowiednie
zarządzenia.
ROZDZIAŁ IV.
Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki.
Art. 169. § 1. Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki.
§ 2. Sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest
niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego
pod opieką.
§ 3. Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej, opiekun obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy
związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna.
Art. 170. Gdy małoletni osiągnie pełnoletność albo gdy przywrócona zostanie nad nim władza
rodzicielska, opieka ustaje z mocy prawa.
Art. 171. Jeżeli w chwili ustania opieki zachodzi przeszkoda do natychmiastowego przejęcia zarządu
majątkiem przez osobę, która pozostawała pod opieką, albo przez jej przedstawiciela ustawowego lub
spadkobierców, opiekun obowiązany jest nadal prowadzić pilne sprawy związane z zarządem majątku, chyba że sąd
opiekuńczy postanowi inaczej.
Art. 172. § 1. W razie zwolnienia opiekuna lub ustania opieki opiekun obowiązany jest złożyć w
ciągu trzech miesięcy rachunek końcowy z zarządu majątkiem.
§ 2. Do rachunku końcowego stosuje się odpowiednio przepisy o rachunku rocznym.
Art. 173. Sąd opiekuńczy może zwolnić opiekuna od obowiązku składania rachunku końcowego.
Art. 174. Niezwłocznie po swym zwolnieniu lub po ustaniu opieki opiekun obowiązany jest oddać
osobie, która pozostawała pod opieką, albo jej przedstawicielowi ustawowemu lub spadkobiercom zarządzany przez
siebie majątek tej osoby.
DZIAŁ II
Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie.
Art. 175. Do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad
małoletnim z zachowaniem przepisów poniższych.
Art. 176. Jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem
ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż – jego
ojciec lub matka.
Art. 177. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia
ubezwłasnowolnienia lub zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.
DZIAŁ III
Kuratela.
Art. 178. § 1. Kuratora ustanawia się w wypadkach w ustawie przewidzianych.
§ 2. W zakresie nie uregulowanym przez przepisy, które przewidują ustanowienie kuratora, stosuje się
odpowiednio do kurateli przepisy o opiece z zachowaniem przepisów poniższych.
Art. 179. § 1. Organ państwowy, który ustanowił kuratora, przyzna mu na jego żądanie stosowne
wynagrodzenie za sprawowanie kurateli. Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której
kurator jest ustanowiony, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie pokrywa
ten, kto żądał ustanowienia kuratora.
§ 2. Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy kuratora jest nieznaczny, a sprawowanie kurateli
czyni zadość zasadom współżycia społecznego.
Art. 180. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, organ państwowy, który ustanowił
kuratora, uchyli kuratelę, gdy odpadnie jej cel.
§ 2. Jeżeli kurator został ustanowiony do załatwienia poszczególnej sprawy, kuratela ustaje z chwilą
ukończenia tej sprawy.
Art. 181. § 1. Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powołany do jej reprezentowania i do
zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy sąd opiekuńczy tak postanowi.
§ 2. W razie uchylenia ubezwłasnowolnienia kuratela ustaje z mocy prawa.
Art. 182. Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to
potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.
Art. 183. § 1. Dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy
do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres
obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy.
§ 2. Kuratelę uchyla się na żądanie osoby niepełnosprawnej, dla której była ustanowiona.
Art. 184. § 1. Dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw,
a nie ma pełnomocnika, ustanawia się kuratora. To samo dotyczy wypadku, gdy pełnomocnik nieobecnego nie może
wykonywać swoich czynności albo gdy je wykonywa nienależycie.
§ 2. Kurator powinien przede wszystkim postarać się o ustalenie miejsca pobytu osoby nieobecnej i zawiadomić
ją o stanie jej spraw.
Sekretarz Rady Państwa: J. Horodecki
|