CZĘŚĆ II. Cele głównych funkcji państwa wraz z miernikami stopnia ich realizacji

Zgodnie z art. 104 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Wieloletni Plan Finansowy Państwa na lata 2018-2021 (dalej - WPFP) określa cele wraz z miernikami stopnia ich realizacji, w układzie obejmującym główne funkcje państwa. Funkcje państwa obejmują podstawowe obszary działań właściwych dla poszczególnych polityk państwa. Cele wyznaczone na tym najwyższym szczeblu układu zadaniowego dotyczą perspektywy przewidzianej dla WPFP, tj. lat 2018-2021 i wpisują się w sposób spójny w priorytety rozwojowe oraz kluczowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej, które zostały zdefiniowane w najważniejszych krajowych oraz unijnych dokumentach strategiczno-programowych. Cele na poziomie funkcji zostały określone wraz z miernikami przez ministrów wiodących w ich realizacji.²⁵

Odniesienie dla celów WPFP stanowi główna strategia rozwoju, określająca podstawowe ramy programowe dla polityki rozwoju, tj. uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym oraz przestrzennym, którą jest - przyjęta uchwałą nr 8 Rady Ministrów w dniu 14 lutego 2017 r. - Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (zperspektywą do 2030 r.) (dalej - Strategia).

Cele poszczególnych funkcji państwa oraz towarzyszące im mierniki stopnia ich realizacji zaprezentowano w odniesieniu do struktury celów szczegółowych i przyporządkowanych im obszarów Strategii. Głównym celem Strategii jest: Tworzenie warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym,    ekonomicznym,

środowiskowym i terytorialnym, natomiast celami szczegółowymi i przyporządkowanymi im obszarami są:

Cel szczegółowy I: Trwały wzrost gospodarczy oparty coraz silniej o wiedzę, dane i doskonałość organizacyjną

(obszary: Reindustrializacja, Rozwój innowacyjnych firm, Małe i średnie przedsiębiorstwa, Kapitał dla rozwoju, Ekspansja zagraniczna)

Cel szczegółowy II: Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony

(obszary: Spójność społeczna, Rozwój zrównoważony terytorialnie)

Cel szczegółowy III: Skuteczne państwo i instytucje służące wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu

(obszary: Prawo w służbie obywatelom i gospodarce, Instytucje prorozwojowe i strategiczne zarządzanie rozwojem, E-państwo, Finanse publiczne, Efektywność wykorzystania środków UE).

Strategia wyszczególnia ponadto 6 obszarów wpływających na osiągnięcie celów określonych w jej ramach, którymi są: Kapitał ludzki i społeczny, Cyfryzacja, Transport, Energia, Środowisko, Bezpieczeństwo narodowe.

Zawarta w Strategii wizja rozwojowa proponuje model oparty na rozwoju zrównoważonym. Wskazuje, iż polska gospodarka potrzebuje nowych impulsów rozwojowych, które zapewnią stabilny wzrost konkurencyjności w oparciu o inne niż dotychczas czynniki rozwojowe. Niezbędne jest m.in. zwiększenie roli wiedzy i technologii wytwarzanej w kraju, rozwój i dalsza ekspansja polskich podmiotów gospodarczych, budowa systemu oszczędności oraz podwyższenie jakości funkcjonowania instytucji i ich interakcji ze społeczeństwem²⁶.

Funkcja 6. Polityka gospodarcza kraju obejmuje zadania, których realizacja zapewnia m.in. realizację celów: Stabilny i zrównoważony rozwój polskiej gospodarki oraz Zwiększenie stopnia zaawansowania technologicznego polskiej gospodarki. Zadania państwa są zorientowane na wsparcie wzrostu konkurencyjności, wydajności i innowacyjności gospodarki - dąży się do tworzenia optymalnych warunków prawnych i organizacyjnych dla jej rozwoju, w tym dla funkcjonowania przedsiębiorstw (m.in. MSP). Wdrażane są inicjatywy, których celem jest m.in. zwiększenie dostępu przedsiębiorców do kapitału, pobudzanie innowacyjności, konkurencyjności i przedsiębiorczości, jak też zapewnienie warunków do tworzenia nowych miejsc pracy. Podejmowane są czynności mające na celu wzmocnienie pozytywnego wizerunku Polski za granicą oraz polskich interesów gospodarczych, zrównoważenie wymiany oraz wzrost polskiego eksportu.

Dla pomiaru stopnia osiągania pierwszego z ww. celów funkcji 6. przyjęto miernik: PKB per capita (w relacji do UE-28) (w %), dla którego przewiduje się wzrost w latach 2018-2021 z nie mniej niż 72% w 2018 r. (i nie mniej niż: 73% i 74% odpowiednio w 2019 r. i 2020 r.) do nie mniej niż 75% w 2021 r. Dla drugiego z wyżej wymienionych celów funkcji określono natomiast Udział eksportu wyrobów wysokiej techniki w eksporcie ogółem, który powinien się zwiększać z poziomu nie mniej niż 9% w 2018 r. do nie mniej niż 10,5% w 2021 r. (w 2019 r. - nie mniej niż 9,5%, a w 2020 r. nie mniej niż 10%).

Wzmacnianiu konkurencyjności polskiej gospodarki ma służyć także realizacja zadań ujętych w funkcji 10. Nauka polska, w ramach której finansowane są inicjatywy związane z polityką naukową, naukowo-techniczną i innowacyjną państwa. Celem, jaki postawiono przed funkcją, jest podniesienie poziomu wyników badań naukowych. W ramach funkcji wspierane są działania mające na celu utrzymanie potencjału naukowego polskich jednostek naukowych oraz efektywne prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych. Ponadto finansowane są projekty mające na celu unowocześnienie infrastruktury badawczej nauki polskiej, w tym inwestycje związane z utrzymaniem i rozwojem infrastruktury informacyjnej i informatycznej nauki polskiej oraz inwestycje budowlane i zakupy aparatury naukowo-badawczej. Docelowo działania te będą miały wpływ na rozwój kompetencji polskich firm i jednostek naukowych w najbardziej innowacyjnych obszarach wiedzy. Zwiększane będą nakłady na działania badawczo-rozwojowe (B+R) oraz stwarzane będą odpowiednie warunki dla lepszej współpracy nauki z biznesem sprzyjającej rozwojowi innowacyjnych firm. W ramach funkcji wspierane są również zadania służące rozwojowi kadry naukowej, promocji nauki oraz jej roli w społeczeństwie. Ważny element wsparcia stanowią także inicjatywy mające za przedmiot współpracę naukową z zagranicą.

Stopień osiągnięcia celu zostanie zmierzony miernikami:

—    liczba publikacji z Polski w czasopismach objętych bazą SCOPUS (w szt.). Na rok 2018 przewiduje się osiągnięcie wartości tego miernika na poziomie 41.600 szt. i jego stopniowy wzrost aż do 46.200 szt. w roku 2021 (w 2019 r. i 2020 r. - uzyskana zostanie wartość 43.100 szt. oraz 44.700 szt.),

—    liczba patentów międzynarodowych uzyskanych przez polskich rezydentów w Europejskim Urzędzie Patentowym (EPO) i w Urzędzie Patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (USPTO) oraz liczba patentów krajowych uzyskanych przez polskich rezydentów w Urzędzie Patentowym RP (w szt.); przewiduje się osiągnięcie wartości tego miernika w 2018 r. na poziomie 200 EPO, 230 USPTO, 3.400 UPRP i jego stopniowy wzrost aż do 400 EPO, 400 USPTO, 3.900 UPRP w roku 2021 (w latach 2019 i 2020 r. będzie to odpowiednio: 250 EPO, 260 USPTO, 3.600 UPRP oraz 300 EPO, 300 USPTO, 3.800 UPRP).

Rozwojowi polskiej gospodarki ma służyć także zapewnienie odpowiedniego poziomu inwestycji prorozwojowych. Strategia wskazuje, iż realizacji celu zwiększenia stopy inwestycji sprzyjają duże potencjalne zasoby inwestycyjne, m.in. spółek Skarbu Państwa²⁷. Zgodnie z tym dokumentem ^{26 27} jednym z ważnych działań do 2020 r. ma być reorganizacja nadzoru nad spółkami Skarbu Państwa i wspieranie ich zaangażowania w inwestycje rozwojowe²⁸. W ramach tych działań dokonano zmiany zasad zarządzania mieniem państwowym, w celu wzmocnienia efektywności nadzoru właścicielskiego oraz skutecznego budowania długoterminowego wzrostu polskiego majątku narodowego poszczególnych spółek z udziałem Skarbu Państwa²⁹.

Rozwojowi gospodarczemu Polski i jej konkurencyjności sprzyjać będzie działalność państwa prowadzona w zakresie funkcji 15. Polityka zagraniczna, dla której jednym z celów jest: zapewnienie Polsce miejsca w gronie krajów liczących się w stosunkach międzynarodowych. Działania dyplomacji w tym zakresie służyć będą zapewnieniu Polsce pozytywnego wizerunku na świecie i poprawie pozycji konkurencyjnej Polski na arenie międzynarodowej. W tym obszarze będą realizowane przedsięwzięcia o charakterze promocyjnym i informacyjnym, w tym - m.in. promocja polskiej gospodarki wraz z działaniami nakierowanymi na budowę wizerunku Polski jako atrakcyjnego, bezpiecznego i otwartego kierunku turystycznego. Podejmowane będą starania na rzecz zagwarantowania istotnej roli i wpływu Polski na funkcjonowanie i plany działania Unii Europejskiej i organizacji międzynarodowych³⁰.

W ramach funkcji realizowane będą także m.in. zadania związane z prowadzeniem polityki zagranicznej w wymiarze dwustronnym i wielostronnym, wspieraniem demokracji i praw człowieka, a także działania ukierunkowane na właściwe reprezentowanie i ochronę interesów Polski i Polaków za granicą oraz obsługę cudzoziemców przez urzędy konsularne.

Stopień osiągnięcia celu funkcji 15. zostanie zmierzony miernikami:

—    ocena wizerunku Polski w mediach zagranicznych (ocena w skali: niewystarczająco dobry, dobry, bardzo dobry), która w latach 2018-2021 ukształtuje się na poziomie dobrym,

—    ocena działalności dyplomacji polskiej w opinii środowisk eksperckich i opiniotwórczych (ocena w skali: bardzo dobra - dobra- dostateczna - negatywna). Przewiduje się, iż wynik tej oceny w latach 2018-2021 ukształtuje się na poziomie oceny dobry.

Mając na uwadze potrzebę oparcia konkurencyjności kraju o stabilne i trwałe podstawy, konieczne jest także zwrócenie większej uwagi na zagadnienia włączania w procesy rozwojowe wszystkich grup społecznych i wszystkich terytoriów³¹. W ramach obszaru dotyczącego poprawy spójności społecznej i terytorialnej kraju, w zakresie funkcji 17. Kształtowanie rozwoju regionalnego kraju, kontynuowane będzie tworzenie odpowiednich warunków na rzecz wsparcia procesów rozwojowych, ukierunkowanych na efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju w horyzoncie długookresowym (przy jednoczesnym włączaniu w te procesy również podmiotów o słabszych potencjałach oraz niwelowaniu rozwarstwienia towarzyszącego tym procesom, będącego wynikiem zidentyfikowanych barier rozwojowych). Powyższe przyczyni się do efektywnego wykorzystania przez Polskę środków bezzwrotnej pomocy zagranicznej, w ramach programów zarządzanych lub koordynowanych przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego.

Celem do osiągnięcia dla funkcji jest efektywne wykorzystanie przez Polskę środków bezzwrotnej pomocy zagranicznej w ramach programów zarządzanych lub koordynowanych przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego. Stopień realizacji celu funkcji zostanie odzwierciedlony w postaci pomiaru wartości środków certyfikowanych i zakontraktowanych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 do wartości alokacji wkładu pomocy zagranicznej na program (w %), która powinna powiększać się w znaczącym wymiarze. W 2018 r. wartość środków certyfikowanych powinna wynieść 25%, natomiast w latach kolejnych odpowiednio: 38% (2019 r.), 53% (2020 r.), aż do 71% w 2021 r. Natomiast wartość środków zakontraktowanych powinna osiągnąć w poszczególnych latach 73% (2018 r.), 88% (2019 r.), 96% (2020 r.), aż do pełnego wykonania w 2021 r. (100%).

Działania w kierunku wzmocnienia konkurencyjności gospodarczej i zrównoważonego terytorialnie rozwoju realizowane są również w ramach poszczególnych zadań funkcji 21. Polityka rolna i rybacka, której celem jest poprawa i stabilizacja warunków ekonomicznych rolnictwa, rozwój obszarów wiejskich oraz zwiększenie konkurencyjności gospodarki rolno-żywnościowej. W ramach funkcji realizowane są m.in. zadania związane z postępem biologicznym produkcji roślinnej i zwierzęcej, ochroną roślin uprawnych, nasiennictwem, kontrolą produkcji roślin genetycznie zmodyfikowanych, hodowlą i produkcją zwierzęcą, ochroną zdrowia zwierząt, weterynaryjną ochroną zdrowia publicznego oraz nadzorem nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych. Wspierane są również gospodarstwa rodzinne jako główny kierunek kształtowania ustroju rolnego i gospodarki żywnościowej oraz infrastruktury wsi.

Monitorowanie tego obszaru działalności dokonywać się będzie w oparciu o obserwację stopnia wykorzystania limitu środków na WPR w ramach perspektywy 2014-2020 (narastająco) (w %), który w 2018 r. wyniesie 60,85%, a poszczególnych latach będzie kształtował się na poziomie 75,26% (2019 r.), 85,34% (2020 r.) do 98,53% (w 2021 r). Ponadto stopień realizacji celu będzie mierzony miernikiem: liczba projektów realizowanych z udziałem środków PROW 2014-2020 w danym roku (w szt.), którego wartość w poszczególnych latach 2018-2021 wyniesie odpowiednio: 190.848; 240.560; 300.700; 375.875 szt.

W obszarze tej funkcji znajdują się także działania państwa, których celem jest tworzenie i utrzymanie konkurencyjnego, nowoczesnego i dynamicznego sektora rybackiego. Zadaniem państwa jest tworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju rybactwa śródlądowego, rybołówstwa morskiego (w tym racjonalne gospodarowanie żywymi zasobami), przetwórstwa rybnego, ochrony środowiska, przestrzegania przepisów Wspólnej Polityki Rybackiej oraz wdrażania Programu Operacyjnego Rybactwo i Morze. Do monitorowania tej działalności państwa zostanie użyty wskaźnik wielkość produkcji akwakultury (w tonach), który w 2018 r. osiągnie wartość 37.060 ton, natomiast do roku 2021 wzrośnie do poziomu 47.560 ton (w latach 2019 i 2020 wyniesie odpowiednio 41.960 ton oraz 44.760 ton).

W tworzenie warunków dla wzrostu dochodów mieszkańców Polski przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym wpisują się odpowiednie działania przeciwdziałające ubóstwu i wykluczeniu społecznemu Polaków oraz wyrównujące szanse różnych grup społecznych. Zabezpieczenie społeczne i ochrona rodziny ma fundamentalne znaczenie dla zagwarantowania podstawowych konstytucyjnych praw obywateli. Działania władz publicznych podejmowane na rzecz umacniania kapitału ludzkiego będą się wiązać z realizacją działań wpisujących się w ramy polityki prorodzinnej oraz ochrony m.in. macierzyństwa i rodzicielstwa - w zakresie funkcji 13. Zabezpieczenie społeczne i wspieranie rodziny, której celami są: systemowe wsparcie rodzin oraz osób będących w trudnej sytuacji życiowej, a także systemowe wsparcie rodzin w realizacji funkcji wychowawczej.

Podstawowym i najważniejszym narzędziem polityki rodzinnej jest program Rodzina 500 plus, którego celem jest częściowe pokrycie wydatków rodzin związanych z wychowywaniem dzieci poprzez wypłatę miesięcznego świadczenia wychowawczego w kwocie 500 zł miesięcznie na dziecko. Jest to kluczowy instrument wsparcia rodzin - o szerokim spektrum działania. Programem objętych zostało około 2,5 mln rodzin (około 4 mln dzieci). Świadczenie w takiej samej wysokości przysługuje również na dzieci umieszczone w rodzinnych formach pieczy zastępczej oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego. Program ten ma przyczynić się do wzrostu dzietności, a tym samym do zahamowania negatywnych trendów demograficznych, pozwoli poprawić sytuację materialną rodzin z dziećmi oraz podnieść jakość kapitału społecznego.

Oprócz działań realizowanych w ramach programu Rodzina 500 plus funkcjonuje również system świadczeń rodzinnych. Pomoc dla rodzin nie ogranicza się tylko do wymiaru finansowego, ale zakłada

również rozwój usług opieki nad małymi dziećmi, sprzyjających godzeniu życia zawodowego i rodzinnego. Działania podejmowane w tym zakresie będą służyć wzrostowi dostępności miejsc opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat poprzez tworzenie nowych miejsc opieki albo obniżenie kosztów funkcjonowania miejsc już istniejących, przekładających się na obniżenie opłat ponoszonych przez rodziców. Najważniejszym działaniem w tym obszarze jest Resortowy program rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 „MALUCH”. Inną formą wsparcia rodzin z dziećmi na utrzymaniu, adresowaną wyłącznie do rodzin wielodzietnych, jest Karta Dużej Rodziny. Jest to dokument uprawniający rodziny wielodzietne do zniżek (ulg) w dostępie do dóbr i usług oferowanych przez podmioty, które przystąpiły do uczestnictwa w tym programie.

Stopień osiągnięcia poszczególnych celów funkcji będzie monitorowany za pomocą mierników (odpowiednio dla pierwszego i drugiego celu funkcji):

—    wysokość wydatków budżetu państwa na dziecko w wieku do ukończenia 24. roku życia (w zł), która w latach 2018-2021 będzie kształtować się na stabilnym poziomie i wyniesie 1.396 zł w 2018 r.; 1.395 zł w 2019 r. oraz 1.394 zł w 2020 r. i w 2021 r.,

—    wysokość wydatków budżetu państwa na świadczenie wychowawcze, dodatek wychowawczy i dodatek do zryczałtowanej kwoty w przeliczeniu na dziecko w wieku do 18. roku życia (w zł), która kształtować się będzie na poziomie 3.245 zł w 2018 r., a w pozostałych latach okresu planowania - 3.140 zł.

Ważnym wymiarem polityki publicznej w zakresie tej funkcji będzie wspieranie osób potrzebujących (w tym osób niepełnosprawnych) i ich integracja społeczna. Działania w tym obszarze obejmują wsparcie kobiet w ciąży i rodzin w zakresie dostępu do instrumentów polityki na rzecz rodziny, które realizowane jest poprzez Program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”. Państwo będzie również kontynuować zadania w sferze inwestycji w kapitał ludzki i społeczny oraz aktywnych form integracji społecznej.

Ponadto, w ramach funkcji państwa 13., państwo będzie podejmowało działania na rzecz ochrony aktywnych zawodowo obywateli przed skutkami różnego rodzaju ryzyka związanego z aktywnością zawodową (skalę tej ochrony będzie odzwierciedlała relacja - stosunek liczby osób objętych ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym w systemie powszechnym do liczby osób w wieku produkcyjnym, który ukształtuje się w 2018 r. na poziomie 0,65, w 2019 r. i 2020 r. na poziomie 0,66, a w 2021 r. wyniesie 0,67).

Bezpośredni wpływ na sytuację społeczną i demograficzną kraju, a także na mobilność zawodową obywateli, ma sytuacja mieszkaniowa. Działalność państwa w zakresie wspierania mieszkalnictwa ujęta jest w funkcji 7. Gospodarka przestrzenna, budownictwo i mieszkalnictwo, której celem jest poprawa stanu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych³². Osiągnięciu tego celu sprzyjają zadania obejmujące podstawowe programy rządowe polityki mieszkaniowej oraz stanowiące realizację ustawowo określonych zobowiązań z przeszłości w zakresie finansowania mieszkalnictwa. Ponadto funkcja obejmuje swoim zakresem obszar państwa odpowiedzialny za sprawy architektury, budownictwa, nadzoru architektoniczno-budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, wspierania mieszkalnictwa, gospodarki nieruchomościami oraz rządowych programów rozwoju infrastruktury komunalnej. Realizacja zadań w ramach tej funkcji obejmuje również - sprawowany przez organy architektoniczno-budowlane oraz organy nadzoru budowlanego - nadzór nad przestrzeganiem prawa w procesie budowlanym oraz bezpieczeństwa użytkowania obiektów budowlanych. W obszarze tym ujęto też politykę państwa w zakresie geodezji, kartografii i systemów informacji przestrzennej, w tym nadzór i kontrolę w zakresie przestrzegania i stosowania przepisów w dziedzinie geodezji i kartografii. Pomiar celu funkcji realizowany jest za pomocą miernika: liczba mieszkań przypadająca na 1.000mieszkańców (w szt.), wartość miernika będzie wzrastać i wyniesie w latach 2018-2021 odpowiednio: 379; 383; 388 i 392 szt. ³²

Dążenie do osiągnięcia najlepszych światowych poziomów w zakresie konkurencyjności, wiedzy i współpracy wymaga także odpowiedniego rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego, który będzie wspierany poprzez realizację działań dotyczących poprawy sytuacji na rynku pracy (a tym samym warunków bytowych Polaków), a także poprzez pełniejsze wykorzystanie potencjału zasobów ludzkich. Zadania te są właściwe dla działań prowadzonych w ramach funkcji 14. Rynek pracy, której pierwszym z celów jest: zwiększanie aktywności zawodowej. Wymaga to stworzenia warunków instytucjonalnych sprzyjających powstawaniu miejsc pracy wysokiej jakości, tj. takich, które oznaczają godne warunki pracy, dostęp do praw pracowniczych oraz systemu zabezpieczenia społecznego, zadania dostosowane do kwalifikacji oraz możliwość rozwoju, a także sprawiedliwe wynagrodzenie. Działania realizowane w tym obszarze będą zorientowane m.in. na organizację warunków sprzyjających zwiększaniu aktywności zawodowej, szczególnie kobiet oraz osób młodych kontynuujących edukację, a także osób z najstarszej grupy wiekowej. Przyczyni się to do wzrostu wskaźnika zatrudnienia w wieku 20-64 lata (w %) z 70,2% w 2018 r. do 71,2% w 2021 r. (w latach 2019 i 2020 odpowiednio 70,6% oraz 71,0%), tj. zgodnie z celem przyjętym w ramach Strategii Europa 2020 (wskaźnik ten jest miernikiem dla ww. celu funkcji). Tendencji tej towarzyszyć będzie wzrost produktywności pracy - w tym dzięki efektom trwającej rewolucji cyfrowej i postępującej automatyzacji procesów produkcji, ale także wspomnianemu wzrostowi kwalifikacji zasobów ludzkich.

Władze publiczne będą ponadto podejmować działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy (miernik: wskaźnik wypadkowości (liczba niemianowana) utrzymywać się będzie w okresie 2018-2021 na poziomie 7,3). Zmniejszenie liczby wypadków w pracy i chorób zawodowych będzie następować poprzez wzrost poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwój kultury bezpieczeństwa i realizację programów profilaktycznych ukierunkowanych na zapobieganie chorobom zawodowym. W ramach tej funkcji państwo będzie także wspierać rozwój i organizować dialog społeczny.

Jednym z kluczowych czynników konkurencyjności, a jednocześnie podstawowym wyznacznikiem możliwości korzystania w pełni ze swobód demokratycznych i praw obywatelskich, jest jakość funkcjonowania państwa³³. Państwo i jego instytucje powinny być skuteczne, służąc wzrostowi oraz włączeniu społecznemu i gospodarczemu. Ważnym wymogiem dla zapewnienia nowoczesnego państwa jest sprawnie działająca administracja, rozumiana jako sieć instytucji powiązanych systemem informacyjnym państwa, realizująca ideę otwartej administracji publicznej, wspierająca obywateli (w tym przedsiębiorców) i świadcząca wysokiej jakości usługi, z wykorzystaniem nowoczesnych technologii informacyjnych³⁴.

Obszar działalności państwa, dotyczący spraw z zakresu administracji publicznej i informatyzacji, znajduje odzwierciedlenie w funkcji 16. Sprawy obywatelskie, której celem jest: zapewnienie przysługujących praw obywatelskich przez organy administracji publicznej oraz poprawa obsługi administracyjnej obywatela. W zakresie realizacji ww. celu dla funkcji przewiduje się - wpisujący się w budowę społeczeństwa informacyjnego - stopniowy wzrost odsetka osób korzystających z usług administracji publicznej za pomocą Internetu w ciągu ostatnich 12 miesięcy w celu wysłania wypełnionych formularzy (w %) z 22% w roku 2018 do 28% w roku 2021 (w 2019 r. i 2020 r. będzie to wartość odpowiednio - 24% i 26%).

Rozwój publicznych usług cyfrowych administracji publicznej pozwoli na zwiększenie wydajności działania administracji publicznej i zwiększenie satysfakcji obywateli. W ramach funkcji prowadzone są działania zmierzające do powstania nowych e-usług, podniesienia poziomu dojrzałości obecnie dostępnych usług i zapewnienia dostępności e-usług dla wszystkich obywateli.

Cel funkcji w odniesieniu do działań w zakresie spraw administracji publicznej będzie osiągany poprzez działania zorientowane na wzmacnianie zdolności instytucjonalnych, poprawę skuteczności administracji publicznej oraz poprawę jakości usług publicznych. Realizację celu w tym obszarze będzie monitorował miernik: liczba skarg na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ kierowanych do sądów administracyjnych (w szt.). Planowana wartość miernika w poszczególnych latach w okresie 2018-2021 jest przewidywana na poziomie 6.300 szt.

Najważniejszym celem do osiągnięcia w obszarze sądownictwa powszechnego, a zarazem głównym celem funkcji 18. Sprawiedliwość, jest zagwarantowanie obywatelom konstytucyjnego prawa do sądu, a więc rozpatrzenia spraw w rozsądnym terminie przez właściwe, niezależne, bezstronne i niezawisłe sądy. Powyższy cel jest równoważny z dążeniem do jak najpełniejszej realizacji postulatu zapewnienia powszechnego dostępu do sądu rozumianego zarówno jako „fizyczna” dostępność sądu, osiągana m.in. poprzez działania organizacyjne zmierzające do zapewnienia zrównoważonej i wydajnej struktury jednostek organizacyjnych sądownictwa na obszarze całego kraju, jak również dostępność w aspekcie finansowym, tj. poziom opłat sądowych, który nie będzie stanowił bariery dochodzenia własnych praw przed sądem z uwagi na sytuację materialną obywateli. Jednocześnie zagwarantowanie prawa do sądu wiąże się nierozerwalnie z aspektem czasowym, tj. możliwością rozstrzygania sporów przed sądem w możliwie krótkich terminach oraz wysoką jakością orzecznictwa. Do monitorowania stopnia realizacji powyższego celu na poziomie funkcji służyć mają mierniki:

—    odsetek obywateli pozytywnie oceniających funkcjonowanie sądów (w %), który w latach 2018 i 2019 wyniesie 34%, natomiast w latach 2020 i 2021 powinien wzrosnąć do 35%, a także

—    odsetek spraw, w których uwzględniono skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (w relacji do liczby spraw rozpatrywanych przez sąd) (w %) - wskaźnik ten będzie kształtować się w latach 2018-2020 na poziomie 0,02%, a w 2021 r. wyniesie 0,019%.

System finansów publicznych jest podstawowym instrumentem zaspokajania ważnych potrzeb społecznych oraz tworzenia fundamentów trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Warunkiem koniecznym dla sprawnego funkcjonowania państwa jest zapewnienie stabilności systemu finansów publicznych³⁵. Celem dla funkcji 4. Zarządzanie finansami państwa jest zapewnienie dochodów dla budżetu państwa z tytułu podatków i należności niepodatkowych pobieranych przez organy podatkowe i celne. Stopień realizacji celu funkcji będzie monitorowany poprzez wskaźnik realizacji wpływów (w %), będący relacją sumy zrealizowanych kwot dochodów z tytułu podatków i należności niepodatkowych pobieranych przez organy skarbowe i celne (liczony narastająco od początku danego roku do końca okresu sprawozdawczego) do kwoty dochodów zaplanowanych w ustawie budżetowej na dany rok. W zakresie omawianego pomiaru znajdują się dane dotyczące najważniejszych źródeł dochodów budżetu państwa, tj.: CIT, PIT, VAT, podatku akcyzowego, podatku bankowego, podatku od gier, a także od wydobycia niektórych kopalin oraz w zakresie cła. Wartość miernika kształtować się będzie w latach 2018-2021 na poziomie nie niższym niż 100%. Przewidywane do realizacji w okresie 2018-2021 działania państwa w obszarze finansów publicznych, dotyczące uszczelnienia systemu podatkowego zostały przedstawione w I części Wieloletniego Planu Finansowego Państwa 2018-2021.

Kapitał ludzki to krytyczny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, który wraz z postępującymi procesami demograficznymi i innymi wyzwaniami o charakterze globalnym nabierać będzie jeszcze większego znaczenia dla uzyskania przewag konkurencyjnych w globalnej gospodarce. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i społecznego będzie efektem lepszego funkcjonowania systemu oświaty, szkolnictwa wyższego, sfery uczenia się dorosłych, ochrony zdrowia, dostępu do dóbr kultury, a także rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Lepiej wykształcone społeczeństwo to większe szanse na znalezienie dobrej pracy, a także wszechstronny rozwój³⁶.

Poprawie jakości kapitału ludzkiego i społecznego sprzyjać zatem będą działania państwa realizowane w ramach funkcji 3. Edukacja, wychowanie i opieka, której celem jest m in.: podnoszenie jakości i efektywności kształcenia i wychowania, a także podniesienie poziomu jakości kształcenia.

Zadania realizowane w ramach tej funkcji służą zwiększeniu dostępności wysokiej jakości wychowania przedszkolnego, zapewnieniu powszechnego dostępu do nauki, podwyższeniu jakości wykształcenia i kwalifikacji zawodowych społeczeństwa, jak również wspieraniu funkcji wychowawczej, opiekuńczej i profilaktycznej realizowanej przez szkoły i inne placówki oraz wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. Funkcja ta obejmuje realizację zadań państwa w zakresie: kształcenia, wychowania i opieki, które dotyczą: wychowania przedszkolnego, kształcenia ogólnokształcącego, specjalnego i zawodowego we wszystkich typach szkół, jak również określania programów, podręczników i środków dydaktycznych nauczania, systemu egzaminów zewnętrznych, organizowania pomocy stypendialnej dla uczniów, zatrudniania nauczycieli, ich awansu zawodowego i wynagradzania. W obszarze tym ujęte są także działania dotyczące spraw młodzieży, jak również związane z koordynacją polityki uczenia się przez całe życie oraz Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.

Do monitorowania pierwszego z celów funkcji zastosowano dwa mierniki:

—    liczba osób, które zdały egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie, w stosunku do liczby osób, które przystąpiły do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie (1) (w %) oraz liczba absolwentów poszczególnych typów szkół ponadgimnazjalnych, którzy zdali egzamin maturalny w stosunku do liczby absolwentów szkół ponadgimnazjalnych, którzy przystąpili do egzaminu maturalnego (2) (w %) - wielkość ta w horyzoncie poszczególnych lat planowania powinna wynieść: 1) 72%, 2) 82%,

—    odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym (w %) wyniesie w 2018 r. 86% i wzrośnie do 88% w 2019 r., a następnie ukształtuje się na poziomie 90% w latach 2020 i 2021.

Ważnym obszarem tej funkcji jest również rozwój szkolnictwa wyższego, którego dotyczy drugi z ww. celów funkcji. Istotnym zadaniem państwa jest zapewnienie obywatelom możliwości kształcenia na poziomie wyższym, dlatego też wspierane są działania mające na celu upowszechnienie wyższego wykształcenia w społeczeństwie polskim. Finansowane będą inicjatywy związane z polityką szkolnictwa wyższego państwa, w tym - działania mające na celu usprawnienie funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego oraz zwiększenie stopnia jego umiędzynarodowienia w Polsce. Realizowane są projekty mające na celu unowocześnienie infrastruktury szkolnictwa wyższego, w tym inwestycje związane z utrzymaniem i rozwojem infrastruktury w zakresie działalności dydaktycznej oraz infrastruktury socjalnej dla studentów. Wspierane są również działania służące wzmacnianiu i rozwojowi potencjału dydaktycznego szkolnictwa wyższego oraz promocji szkolnictwa wyższego. Usprawnienie funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego zostanie osiągnięte dzięki kompleksowej reformie systemu szkolnictwa wyższego³⁷.

Stopień osiągnięcia drugiego celu funkcji - wyznaczonego w zakresie szkolnictwa wyższego -zostanie zmierzony liczbą aktywnych zawodowo pracujących z wyższym wykształceniem w liczbie zawodowo pracujących ogółem (w %). Na rok 2018 przewiduje się osiągnięcie wartości tego miernika na poziomie 34,85%, a w 2021 r. na poziomie 36,60% (w latach 2019 i 2020 odpowiednio 35,45% oraz 36,00%).

Jednym z istotnych wymiarów rozwoju kapitału ludzkiego jest stan zdrowia i dostęp do usług z zakresu opieki zdrowotnej. Dobry stan zdrowia obywateli i całego społeczeństwa jest istotną determinantą wzrostu gospodarczego, a interwencje w dziedzinie zdrowia są kluczowe w ograniczaniu ryzyka ubóstwa z powodu dezaktywacji zawodowej wynikającej z przyczyn zdrowotnych³⁸. Działalności państwa ujętej w obszarze funkcji 20. Zdrowie został przypisany cel: zwiększenie bezpieczeństwa zdrowotnego społeczeństwa poprzez zapewnienie trwałego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, ze szczególnym uwzględnieniem świadczeń ratujących życie. W tym obszarze realizowane będą działania zwiększające dostępność leczenia, tak aby każdy obywatel otrzymał pomoc medyczną w sposób szybki i pozwalający na utrzymanie obywateli w poczuciu bezpieczeństwa.

W tym celu będą prowadzone prace zorientowane m.in. na stopniowy wzrost nakładów na ochronę zdrowia. Szczególne działania dotyczące zabezpieczenia zdrowia będą przeznaczone dla osób najczęściej korzystających z pomocy lekarskiej, a więc dla osób starszych. Będzie to realizowane m.in. poprzez kontynuację przyznanego świadczeniobiorcom po ukończeniu przez nich 75. roku życia uprawnienia do bezpłatnych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych wymienionych w wykazie ogłaszanym przez Ministra Zdrowia. Ocena celowości inwestycji dokonywana przez Ministra Zdrowia pozwoli na rozwój infrastruktury w ochronie zdrowia zgodny z mapami potrzeb zdrowotnych oraz priorytetami dla regionalnej polityki zdrowotnej. Realizowane będą również działania w zakresie kształtowania zdrowego stylu życia poprzez profilaktykę oraz promocję zdrowia, a także edukację zdrowotną. Zapewnienie trwałego dostępu do świadczeń będzie się odbywało m.in. poprzez zwiększenie nakładów na ochronę zdrowia wynikające z ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Stopień osiągnięcia celu funkcji będzie monitorowany jednocześnie za pomocą trzech mierników:

—    liczba wykonywanych świadczeń wysokospecjalistycznych finansowanych z budżetu państwa na 1 mln mieszkańców (w szt.), która w okresie planowania WPFP 2018-2021 wyniesie 392 szt. w każdym roku,

—    liczba jednostek KKCz (Koncentratu Krwinek Czerwonych) wydanych do lecznictwa (w szt.) będzie kształtować się w latach 2018-2021 na poziomie 1.100.000 szt.,

—    liczba przeprowadzonych postępowań w zakresie produktów leczniczych, wyrobów medycznych i produktów biobójczych (w szt.), których przewiduje się zrealizować 52.847 szt. w roku 2018, a w kolejnych latach 49.705 (2019 r.), 51.395 (2020 r.), 52.650 (2021 r.) szt.

Kapitał społeczny może być umacniany także przez sport, a działania państwa w obszarze sportu, realizowane w ramach funkcji 8. Kultura fizyczna, należy traktować przede wszystkim jako szeroko rozumianą prewencję zdrowotną oraz sprzyjanie postawom prospołecznym. Działania prowadzone w ramach funkcji pozwolą na systematyczne zwiększenie poziomu aktywności fizycznej społeczeństwa podejmowanej w czasie wolnym (w wymiarze zgodnym z wytycznymi WHO). W obszarze tym znajdują się wskazania dotyczące roli zwiększania poziomu aktywności fizycznej społeczeństwa w umacnianiu kapitału społecznego oraz w profilaktyce zdrowotnej. Upowszechnianie podejmowania prozdrowotnej aktywności fizycznej obniża koszty przeznaczane na opiekę zdrowotną oraz ubezpieczenia socjalne, a także pozytywnie oddziałuje na pracowników, m.in. zmniejszając ilość absencji w pracy czy zwiększając efektywność i kreatywność. Sport pełni ponadto funkcję wychowawczą, szczególnie w odniesieniu do dzieci i młodzieży szkolnej. Cel dla funkcji będzie monitorowany za pomocą miernika: odsetek Polaków w wieku 15-69 lat podejmujących aktywność fizyczną w czasie wolnym w wymiarze zgodnym z wytycznymi WHO (w %). Planowana wartość miernika będzie rosnąć z poziomu 18% w 2018 r. do 18,5% w 2019 r. oraz 19% w okresie 2020 i 2021.

Wzmacnianiu kapitału ludzkiego służą także inwestycje w kulturę, które pozytywnie wpływają na społeczny i ekonomiczny rozwój kraju oraz na wzrost jego konkurencyjności. Zadania w tym zakresie prowadzone są w ramach funkcji 9. Kultura i dziedzictwo narodowe, dla której określono cele: rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego oraz utrzymanie i pielęgnacja materialnej substancji sfery kultury. Inwestowanie w ochronę dziedzictwa narodowego, rozbudowę i modernizację infrastruktury kultury, budowanie kompetencji kulturowych Polaków oraz wzmacnianie rodzimych sektorów kreatywnych sprzyja rozwojowi kultury i innowacyjności. Realizowane w tych obszarach działania przekładają się pozytywnie na istotne dla zrównoważonego i efektywnego rozwoju zasoby społeczne: tożsamość narodową, szacunek do tradycji, poczucie przynależności do wspólnoty i jej historii, kreatywność, innowacyjność, otwartość i tolerancyjność. Istotne jest również wspieranie instytucji kultury, które mają szczególne znaczenie dla celów polityki państwa w obszarze kultury. Należy także kontynuować działania zmierzające do zwiększania dostępu Polaków do instytucji i dzieł kultury. Pomiar celów dla funkcji będzie oparty na dwóch miernikach (odpowiednio dla poszczególnych celów):

—    widzowie i słuchacze w teatrach i instytucjach muzycznych, otrzymujących dotację podmiotową na 1.000 osób w danym roku - planowana wartość miernika w latach 2018 i 2019 wyniesie 74 osoby, a w 2020 i 2021 - 65 osób;

—    liczba nowo wybudowanych, modernizowanych, pozyskanych i wyposażonych obiektów służących kulturze w danym roku w jednostkach podległych i nadzorowanych przez MKiDN (w szt.) - przewiduje się, iż wartość ta wyniesie 105 szt. w 2018 r., 115 szt. w 2019 r., 103 szt. w 2020 r. oraz 55 szt. w 2021 r.

Na konkurencyjność Polski i jej regionów, a także sektorów gospodarki czy poszczególnych przedsiębiorstw, mają wpływ działania służące spójności terytorialnej kraju, a zarazem tworzeniu warunków dla pełnego wykorzystania potencjału gospodarczego, realizowane w ramach funkcji 19. Transport i infrastruktura transportowa, w zakresie infrastruktury głównych rodzajów transportu: transportu drogowego, kolejowego, morskiego i śródlądowego. Działania realizowane w obszarze transportu przyczyniają się do zrównoważonego międzygałęziowo rozwoju transportu, przy jednoczesnej poprawie stanu jego bezpieczeństwa.

Celami funkcji (i ich miernikami) są:

—    poprawa dostępności komunikacyjnej Polski i połączenie z głównymi korytarzami transportowymi (miernik: stopień realizacji docelowej sieci dróg szybkiego ruchu (w %), dla którego planowane wartości wynoszą: 50,15% w roku 2018, 56,01% w roku 2019, 58,21% w roku 2020 oraz 65,32% w roku 2021),

—    zwiększenie dostępności i poprawa jakości transportu kolejowego (miernik: udział długości eksploatowanych linii kolejowych spełniających standardy do ogólnej długości eksploatowanych linii kolejowych (w %), dla którego planowane wartości wynoszą: 82% w roku 2018, 83,5% w roku 2019, 84,2% w roku 2020 oraz 85% w roku 2021),

—    poprawa konkurencyjności polskich portów (miernik: poziom zmian wielkości przeładunków towarów w portach o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (w %), dla którego planowane wartości w poszczególnych latach 2018-2021 wynoszą 103%).

Dążenie do osiągnięcia powyższych celów wpisuje się w realizację Strategii w obszarze pn. Transport³⁹. Efektem działań w tym obszarze będzie zbudowanie wielogałęziowej, zintegrowanej i uzupełniającej się sieci transportowej (kolej, drogi, sieci aglomeracyjne, sieci żeglugi śródlądowej i morskiej, porty lotnicze).

Środowisko przyrodnicze jest kapitałem naturalnym, którego zasoby (ich stan, potencjał, dostępność) warunkują rozwój gospodarczy (możliwości inwestycyjne) i społeczny (zaspokojenie elementarnych potrzeb bytowych). Działania państwa w tym obszarze dotyczą zarządzania środowiskiem na rzecz zachowania podstawowych zasobów, takich jak: potencjał energetyczny, zasoby wody, powietrze atmosferyczne, warunki klimatyczne, zasoby przestrzeni i krajobrazów oraz związana z nimi różnorodność biologiczna (zasoby siedlisk, gatunków i genów), gleby i zasoby geologiczne oraz użytki pozaekonomiczne środowiska⁴⁰.

Realizacja tych działań została ujęta w zakresie funkcji 12. Środowisko, dla której jednym z celów jest: ochrona środowiska poprzez utrzymanie bądź poprawę stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków fauny i flory. Osiągnięcie tego celu polega na doprowadzeniu do zahamowania spadku utraty różnorodności biologicznej na terenie kraju. Odbywa się to poprzez przywrócenie lub zachowanie właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt (wraz z ich siedliskami). Podejmowane w tym celu działania polegają na objęciu ochroną prawną obszarów i obiektów o cennych walorach przyrodniczych. W związku z powyższym pomiar celu będzie się odbywał przy pomocy miernika: liczba zarejestrowanych form ochrony przyrody w danym roku/rok poprzedni (w szt./szt.), który wskazuje liczbę form ochrony przyrody zarejestrowanych w ustawowo prowadzonym Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody. Wartość tego miernika w latach 2018-2021 będzie kształtować się na poziomie 41.500 szt. / 41.500 szt.

Zasadniczą działalnością w zakresie funkcji będzie projektowanie instrumentów prawnych wdrażających zasady ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami. Ponadto zapewniany będzie udział w tworzeniu przepisów prawa na poziomie unijnym oraz analiza i monitorowanie wdrażania zmian, które mają zapewniać ograniczenie ilości składowanych odpadów poprzez właściwą gospodarkę odpadami. Pomiar celu będzie się odbywał przy pomocy miernika: odsetek masy odpadów wytworzonych poddanych składowaniu (w %), która w okresie planowania ma zostać utrzymana na poziomie 19-20%.

Ponadto, ważną rolę dla funkcji będą pełnić (realizowane w sferze gospodarki wodnej) działania państwa mające na celu: zaspokojenie potrzeb wodnych ludności i gospodarki narodowej oraz ograniczenie zagrożeń wywołanych przez powodzie i susze, w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nim ekosystemów. Cel będzie osiągany poprzez: kształtowanie, ochronę i wykorzystanie zasobów wodnych, utrzymywanie wód i urządzeń wodnych wraz z infrastrukturą związaną z gospodarowaniem zasobami wodnymi, ochronę przeciwpowodziową. W szczególności prowadzona będzie realizacja inwestycji hydrotechnicznych służących zaspokajaniu potrzeb wodnych ludności i gospodarki narodowej oraz ograniczaniu zagrożeń wywoływanych przez ekstremalne zjawiska naturalne - powodzie i susze. Do pomiaru stopnia realizacji powyższego celu wykorzystany zostanie miernik: liczba zakończonych inwestycji hydrotechnicznych w danym roku/rok poprzedni (w %), który w latach 2018-2021 będzie kształtować się na poziomie 25%.

Jednym z podstawowych wyzwań rozwojowych Polski jest zapewnienie gospodarce, instytucjom i obywatelom stabilnych i optymalnie dostosowanych do potrzeb dostaw energii, po akceptowalnej ekonomicznie cenie⁴¹. W obszar ten wpisują się działania realizowane w ramach funkcji 6. Polityka gospodarcza kraju mające na celu: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa, związane z zapewnieniem gospodarce odpowiedniego dostępu do źródeł energii. Efektem realizacji celu ma być utrzymanie udziału importu nośników energii w zużyciu energii ogółem (w %) na poziomie niższym niż 55% (poziom ten wskazuje jednocześnie na możliwość pokrycia zapotrzebowania paliwami produkcji krajowej).

W Strategii wskazuje się, iż podwyższenie konkurencyjności polskiego przemysłu oraz zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego wymaga dywersyfikacji źródeł energii, modernizacji i rozbudowy sieci przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej, gazu i ciepła sieciowego⁴².

Cel funkcji koresponduje z kierunkami polityki energetycznej w zakresie zmniejszenia stopnia uzależnienia Polski od importu gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw płynnych z jednego kierunku, zapewnienia dostaw odpowiedniej ilości energii elektrycznej po rozsądnych cenach, przy równoczesnym zachowaniu wymagań ochrony środowiska. Podstawowymi kierunkami polskiej polityki energetycznej realizującymi ww. cel są: poprawa efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, a także ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko⁴³.

Niezbędnym warunkiem odpowiedzialnego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju jest zapewnienie bezpieczeństwa narodowego. Rozpoznawanie, monitorowanie i zapobieganie zagrożeniom, a także zapewnienie skutecznych mechanizmów reagowania oraz podnoszenie skuteczności służb państwowych to warunki konieczne do prawidłowego funkcjonowania państwa oraz realizacji jego celów rozwojowych⁴⁴.

Jednym z zasadniczych warunków niezakłóconego, stabilnego oraz zrównoważonego społecznego i ekonomicznego rozwoju kraju jest gwarancja trwałego bezpieczeństwa zewnętrznego i nienaruszalności granic, co jest realizowane w ramach funkcji 11. Bezpieczeństwo zewnętrzne i nienaruszalność granic, dla której określony został cel: zapewnienie niepodległości i nienaruszalności terytorialnej RP. Cel funkcji oznaczający również ochronę suwerenności, niezależności oraz stabilności wewnętrznej państwa realizowany będzie poprzez szereg działań konsolidujących, integrujących i rozwijających oraz modernizujących system zewnętrznego bezpieczeństwa państwa. Sprzyjać temu powinien - powiązany ze wzrostem nominalnym PKB -poziom finansowania wydatków obronnych. Poziom wykorzystania tych środków zobrazowany będzie m.in. poprzez, monitorowaną w ujęciu rocznym, wartość relacji wskaźnika potencjału bojowego do jego poziomu z roku poprzedniego (wartość niemianowana), określającą możliwości bojowe Sił Zbrojnych RP na podstawie potencjału bojowego sprzętu wojskowego zdolnego do wykonywania uderzeń. Prognozuje się, że w latach 2018-2021 relacja ta wyniesie: 1,007 w 2018 r., 1,020 w 2019 r., 1,039 w 2020 r. oraz 1,032 w 2021 r. Wraz z modernizacją armii budowany będzie innowacyjny potencjał polskiego przemysłu obronnego ^{45 46} . Zmianie jakościowej w zakresie modernizacji technicznej towarzyszyć będzie sukcesywne zwiększanie poziomu stanu osobowego Sił Zbrojnych RP. Zakłada się, że Siły Zbrojne RP będą mogły realizować swoje zadania w prognozowanej perspektywie, jeśli wskaźnik ukompletowania żołnierzami zawodowymi Sił Zbrojnych RP czasu „P” (stan ewidencyjny żołnierzy zawodowych do liczby stanowisk etatu czasu „P”) (w %) wynosić będzie co najmniej 80%. Powyższe zmiany odbywać się będą przy założeniu równoczesnego podnoszenia poziomu wyszkolenia wojsk oraz zmiany struktur organizacyjnych, m.in. systemów kierowania oraz dowodzenia, a także przy realizacji współpracy obronnej i wypełniania zobowiązań sojuszniczych naszego kraju wynikających z udziału Polski w UE i w NATO. Istotnym elementem wpływającym na umacnianie bezpieczeństwa narodowego jest także udział Sił Zbrojnych RP w międzynarodowych misjach wojskowych, w których średnioroczna liczba żołnierzy i pracowników skierowanych do PKW w stosunku do poziomu ambicji narodowych (uchwała nr 170/2012 Rady Ministrów z 25 września 2012 r. w sprawie określenia szczegółowych kierunków przebudowy i modernizacji Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2013-2018) (wartość przedstawiana liczbowo)⁴⁶ planowana jest na poziomie 0,37 w latach 2019-2021 (wobec wielkości w przedziale 0,31-0,37 przewidzianej w 2018 r.).

Ważnym warunkiem dla zapewnienia zewnętrznego bezpieczeństwa narodowego jest kształtowanie stabilnego międzynarodowego środowiska bezpieczeństwa⁴⁷. Działania w ramach tego kierunku zmierzać będą do zwiększenia efektywności polskiej polityki zagranicznej w ramach NATO, UE i innych organizacji międzynarodowych, a także budowy silnej pozycji międzynarodowej Polski⁴⁸.

Polityka ta będzie realizowana poprzez aktywność państwa w zakresie funkcji 15. Polityka zagraniczna w ramach celu zapewnienie Polsce miejsca w gronie krajów liczących się w stosunkach międzynarodowych, m.in. poprzez podejmowanie starań na rzecz zapewnienia adekwatnej reprezentacji Polski na najwyższych stanowiskach w Unii Europejskiej, Sojuszu Północnoatlantyckim, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i w organizacjach systemu Narodów Zjednoczonych, w szczególności poprzez zapewnienie znaczącej liczby Polaków zajmujących najwyższe stanowiska w UE, NATO, OBWE, systemie NZ (w os.). Przewiduje się, iż w latach 2018-2020 wartość tego miernika kształtować się będzie na poziomie 18 osób (w 2021 r. wyniesie 17 osób).

Jednocześnie ważne są nie tylko zewnętrzne, ale również wewnętrzne aspekty bezpieczeństwa Polski, a w szczególności przeciwdziałanie zagrożeniu przestępczością, w tym przestępczością zorganizowaną i gospodarczą. Istotne jest także zabezpieczenie państwa w kontekście występowania zagrożeń naturalnych oraz awarii technicznych, jak też innych zdarzeń związanych z rozwojem cywilizacji. Za zabezpieczenie państwa w tym zakresie odpowiadają instytucje i służby publiczne realizujące zadania w ramach funkcji 2. Bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny, której celem jest poprawa funkcjonowania służb bezpieczeństwa powszechnego i porządku publicznego

służąca przede wszystkim zapewnieniu wysokiego poziomu szeroko rozumianego bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz zwiększeniu sprawności zabezpieczenia terytorium RP i zewnętrznej granicy Unii Europejskiej ⁴⁹ . W ramach działań ukierunkowanych na osiągnięcie tego celu kontynuowane będą prace m.in. związane ze wzmocnieniem systemu antyterrorystycznego państwa oraz w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości gospodarczej.

Nadal realizowane będą działania służące poprawie funkcjonowania służb bezpieczeństwa powszechnego i porządku publicznego m.in. poprzez wzrost odczuwalnej obecności policji zarówno w dużych aglomeracjach, jak i mniejszych miejscowościach oraz zapewnienie szybkiej i skutecznej reakcji policji i innych służb na zgłoszenia. Ponadto będą realizowane prace nad wdrażaniem Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2017-2020, którego celem jest poprawa skuteczności i sprawności działania służb oraz stworzenie warunków sprzyjających realizacji ich ustawowych zadań przez modernizację infrastruktury, sprzętu i wyposażenia, a także wzmocnienie motywacyjnego systemu uposażeń funkcjonariuszy oraz zwiększenie konkurencyjności wynagrodzeń pracowników formacji. Ważnym obszarem działalności w ramach funkcji pozostaje zapewnienie skutecznej ochrony ludności i ratownictwa poprzez rozwój potencjału sił i środków krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (ksrg). Realizowane będą zadania w zakresie zarządzania nielegalną migracją oraz podnoszenia na terytorium RP poziomu ochrony praw podstawowych, a także zapewnienia bezpieczeństwa ofiarom handlu ludźmi oraz osobom zagrożonym

Cel dla funkcji będzie monitorowany poprzez następujące mierniki:

—    wskaźnik wykrywalności przestępstw ogółem (w %), który w latach 2018-2021 nie powinien być niższy niż 68,0%,

—    średni czas oczekiwania na podjęcie interwencji podmiotów ratowniczych Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego od momentu przyjęcia zgłoszenia (w minutach i sekundach), który w latach 2018-2021 wyniesie nie dłużej niż 10 minut⁵⁰,

—    wskaźnik sprawności funkcjonowania systemu zintegrowanego zarządzania granicą i migracjami (w %), którego wartość będzie wzrastać z 88% (2018 r.) - w kolejnych latach okresu 2019-2021 przewiduje się osiągnięcie i utrzymanie poziomu 89%.

Natomiast w zakresie funkcji 18. Sprawiedliwość państwo, stojąc na straży wolności i praw obywatelskich, poza konstytucyjnym prawem do sądu ma na celu: zapewnienie bezpieczeństwa społecznego poprzez izolację osób tymczasowo aresztowanych i skazanych na karę pozbawienia wolności oraz resocjalizację osadzonych. Do monitorowania stopnia realizacji tego celu będzie wykorzystywany miernik: powrotność do przestępstwa osób prawomocnie skazanych (w %), który w roku 2018 wyniesie 23,5% natomiast w latach 2020 i 2021 wyniesie odpowiednio: 23,1%, 22,7%, 22,4%. Miernik odnosi się do skuteczności polityki karnej państwa rozumianej jako całokształt zagadnień związanych z przeciwdziałaniem zjawisku przestępczości, tj. szeroko rozumianej polityki karnej, kreowanej i realizowanej na wielu poziomach funkcjonowania państwa, począwszy od ustawodawcy, poprzez Ministerstwo Sprawiedliwości i nadzorowane przez nie instytucje, organy ścigania, sądy powszechne jako niezależne organy państwa powołane do sprawowania wymiaru sprawiedliwości aż po służby wykonawcze (Służba Więzienna, kuratela sądowa).

Cele głównych funkcji państwa wraz z miernikami stopnia ich realizacji

1

Zalecenie Rady z dnia 11 lipca 2017 r. w sprawie krajowego programu reform Polski na 2017 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Polskę programu konwergencji na 2017 r., dostępne na http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32017H0809(20)&from=PL

2

Informacje dotyczące rynku pracy w oparciu o dane BAEL (15 lat i więcej).

3

Dane statystyczne wskazują, że liczba urodzeń wzrosła z 369 tys. w 2015 r. do 403 tys. w 2017 r.

4

Wydatki/dochody krajowe oznaczają wydatki/ dochody po oczyszczeniu o wydatki finansowane ze środków unijnych, dla których beneficjentem ostatecznym są jednostki sektora instytucji rządowych i samorządowych. Zgodnie z metodyką unijną ESA2010, środki unijne realizowane przez jednostki sektora są neutralne dla wyniku. Łączny poziom wszystkich wydatków krajowych i finansowanych ze środków z UE, dla których jednostki sektora są ostatecznymi beneficjentami, był w relacji do PKB w 2017 r. na tym samym poziomie co w 2016 r. (41,1%)

5

   Do porównania wykorzystano najnowsze dane Komisji Europejskiej (wrzesień 2017 r.) obejmujące kraje UE. Szacunki luki VAT dotyczą 2015 r. Dla celów porównawczych stosuje się wskaźnik procentowy - to znaczy procentowy udział luki VAT we wpływach teoretycznych (VTTL). Wskaźnik ten obrazuje, jaki procent potencjalnych wpływów z podatku traci budżet państwa.

6

   Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2017 Final Report, TAXUD/2015/CC/131, https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/study_and_reports_on_the_vat_gap_2017.pdf

7

Dla lat 2015-2017 dane mają charakter wstępny ze względu na brak danych statystycznych w wymaganej szczegółowości, które umożliwiłyby przeprowadzenie pełnego szacunku.

Źródło: Ministerstwo Finansów; Komisja Europejska, Study andReports on the VAT Gap in the EU-28 Member States: 2017 Final Report.

Uzupełniająco przeprowadzono analizę ekonometryczną kształtowania się wpływów z VAT w 2017 r. Zastosowano podejście, które łączy metodę szacowania rozbieżności między dochodami rzeczywistymi a teoretycznymi oraz metodykę szacowania elastyczności dochodów względem bazy podatkowej, wykorzystując w tym celu analizę kointegracji. Wyniki estymacji potwierdzają strukturalny (czyli niewynikający z czynników o charakterze cyklicznym) wzrost wpływów z VAT w latach 2016 i 2017, spójny z szacunkami wykorzystującymi metodologię Komisji Europejskiej.

Porównanie relacji dochodów podatkowych do PKB z lat 2007 i 2017 i poziom luki VAT wskazują na potencjał do poprawy ściągalności podatków. Wdrożone instrumenty oraz planowane działania uszczelniające system podatkowy zostały omówione w rozdziale V.2 oraz szerzej w załączniku.

Składki na ubezpieczenia społeczne

Poza wzrostem dochodów podatkowych do poprawy wyniku sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2017 r. przyczynił się wzrost - o ok. 0,2 pkt. proc. PKB (nominalnie o ok. 7,9% r/r) - dochodów sektora z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne rejestrowanych w podsektorze ubezpieczeń społecznych. Wzrost ten był głównie rezultatem dobrej sytuacji na rynku pracy (silny wzrost zatrudnienia połączony ze wzrostem wynagrodzeń), w wyniku czego dynamika funduszu wynagrodzeń była najwyższa od 2008 r.

Wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych

Relacja wydatków krajowych sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB w 2017 r. mimo znacznie wyższej nominalnej dynamiki ich poziomu niż w roku poprzednim (5,8% wobec 3,6%) zmniejszyła się o 0,3 pkt. proc. i wyniosła 40,0%. Wydatki uwzględniające środki z UE wyniosły w relacji do PKB 41,1%.

Głównymi czynnikami determinującymi kształtowanie się wydatków w 2017 r. były wydatki na świadczenia społeczne i wychowawcze oraz istotne przyspieszenie inwestycji publicznych. Wzrost wydatków na świadczenia społeczne i wychowawcze wynikał:

8

Wydatki/ dochody krajowe oznaczają wydatki/ dochody po oczyszczeniu o wydatki finansowane ze środków unijnych, dla których ostatecznym beneficjentem są jednostki sektora instytucji rządowych i samorządowych. Zgodnie z metodyką unijną ESA2010, środki unijne realizowane przez jednostki sektora są neutralne dla wyniku.

9

   Rozporządzenie Rady nr 1466/97/WE z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych.

10

   Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1175/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych.

11

   Stanowi je 10-letnia średnia realnego wzrostu potencjalnego PKB (t-5; t+4), która w latach 2014-2016 wyniosła w Polsce 3,7%, w 2017 r. zmniejszyła się do 3,1% , zaś w 2018 r. odpowiada 2,9%.

12

   Po uwzględnieniu korekty wynikającej z wymaganego dostosowania do MTO benchmark wydatkowy kształtuje się odpowiednio na poziomie 2,5% do 2016 r., 1,8% w 2017 r. i 1,7% w 2018 r.

13

   M.in. przez odjęcie działań dyskrecjonalnych po stronie dochodowej oraz działań jednorazowych i tymczasowych po stronie dochodowej i wydatkowej.

14

   Por. https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/21_pl_cp_assessment.pdf

15

   Różnice między regułą krajową i unijną dotyczą: ►wykorzystania w SRW 8-letniego średniego tempa realnego wzrostu PKB (zamiast 10-letniej średniej potencjalnego tempa wzrostu PKB w benchmarku), ►celu inflacyjnego (zamiast prognozy deflatora PKB), ►zakresu działań dyskrecjonalnych po stronie dochodowej, jak też ►niekorygowania kwoty SRW. Dla potrzeb oceny przestrzegania Paktu analizuje się wydatki sektora skorygowane o: ►koszty obsługi długu, ►wydatki sfinansowane w pełni ze środków UE, ►krajowe wydatki inwestycyjne (w roku t) pomniejszone o 4-letnią średnią tych wydatków (t-3; t), ►cykliczne wydatki na zasiłki dla bezrobotnych.

16

   Szczegółowe obliczenia kwoty wydatków na rok 2018 zawarto w uzasadnieniu do proj ektu ustawy budżetowej na rok 2018.

17

Szacunki na lata 2018-2021 przy założeniu 100-procentowej realizacji limitów wynikających ze stabilizującej reguły wydatkowej i planów jednostek. Historyczne niewykonanie wydatków to 0,4-0,5% PKB.

18

Stochastyczne projekcje opracowane są z wykorzystaniem symulacji Monte Carlo opartej na 1000 losowań.

19

Zgodnie z ustawą, relacja ta jest określana z wykorzystaniem ostatnich dostępnych danych dotyczących wartości rocznego PKB znanych w momencie przygotowania projektu ustawy budżetowej.

20

COM(2018)20 z 18 stycznia 2018 r.

21

Art. 6 ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw.

22

   Zgodnie z wynikami kontroli Najwyższej Izby Kontroli, organy kontroli skarbowej wykryły w roku 2015 fikcyjne faktury na kwotę 81,9 mld zł. Informacja o wynikach kontroli „Przeciwdziałanie wprowadzaniu do obrotu gospodarczego faktur dokumentujących czynności fikcyjne”, NIK, Warszawa, 2016, s. 9. Faktury te wykorzystano do odliczenia podatku naliczonego w wysokości 15,31 mld zł.

23

   Na potrzeby kalkulacji przyjęto, iż szacowana wielkość luki w podatku VAT wynosi od 10 do 15 mld zł rocznie. W pierwotnej kalkulacji STIR przyjęto, że kwota tej luki wynosi ok. 10 mld zł (wariant konserwatywny).

24

Do obliczeń przyjęto wartość średnią z deklaracji IFT-2R za lata 2013-2016.

25

Katalog celów i mierników dla poszczególnych funkcji zaprezentowany w WPFP został opublikowany, wraz z komentarzem metodologicznym, na stronie http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet-zadaniowy/katalog.

26

   Strategia, str. 6.

27

   Strategia, str. 277.

28

   Strategia, str. 94.

29

   Strategia, str. 277. W związku z wejściem w życie (w dniu 1 stycznia 2017 r.) ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym oraz ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym i zmianami prawnymi i systemowymi w zakresie organizacji realizacji zadań państwa z obszaru zarządzania mieniem państwowym, funkcja 5. Ochrona praw i interesów Skarbu Państwa została zniesiona.

30

   Pomiar celu w kontekście tego rodzaju wysiłków dyplomacji polskiej dla funkcji 15. w tym zakresie został przedstawiony w części WPFP 2018-2021 dotyczącej wspierania bezpieczeństwa zewnętrznego państwa.

31

   Strategia, str. 6.

32

W Strategii zaprezentowano projekty strategiczne przewidziane do przygotowania i realizacji do roku 2020, w tym Narodowy Program Mieszkaniowy, którego jednym z najważniejszych celów jest m.in. zwiększenie dostępu do mieszkań dla osób o dochodach uniemożliwiających nabycie lub wynajęcie mieszkania na zasadach komercyjnych.

33

   Strategia, str. 164.

34

   Strategia, str. 182.

35

   Strategia, str. 184.

36

   Strategia, str. 206.

37

   Strategia, str. 208.

38

   Strategia, str. 202.

39

   Strategia, str. 233.

40

   Strategia, str. 252.

41

   Strategia, str. 242.

42

   Strategia, str. 246.

43

   Polityka energetyczna Polski do 2030 roku.

44

   Strategia, str. 268.

45

   Strategia, str. 272.

46

   Poziom ambicji narodowych oznacza poziom jednocześnie w operacjach poza granicami kraju).

47

   Strategia, str. 272.

48

   Strategia, str. 272.

49

   Strategia, str. 270.

50

   W Strategii Sprawne Państwo 2020 przyjęto, iż w roku 2020 miernik ten wyniesie 8 minut 8 sek.