ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ŚRODOWISKA

z dnia 10 grudnia 2003 r.

w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w ogrodach zoologicznych

(Dz. U. z dnia 14 stycznia 2004 r.)

Na podstawie art. 237¹⁵ § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.¹⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1. Rozporządzenie określa warunki bezpieczeństwa i higieny pracy związane z chowem i hodowlą zwierząt w ogrodach zoologicznych, zwanych dalej "ogrodami".

§ 2. Zarządzający ogrodem zapewnia stałą kontrolę obiektów i pomieszczeń do utrzymywania zwierząt, w zakresie spełnienia wymogów określonych przepisami o chowie i hodowli zwierząt w ogrodach zoologicznych.

§ 3. Dla zapewnienia bezpieczeństwa pracowników i zwiedzających:

  1)   teren ogrodu otacza się ogrodzeniem zewnętrznym, którego zadaniem jest uniemożliwienie wydostania się zwierząt;

  2)   montuje się bramy i furtki zewnętrzne zabezpieczające teren ogrodu przed wydostaniem się zwierząt;

  3)   pomieszczenia do utrzymywania zwierząt konstruuje się w sposób uniemożliwiający zwierzętom ucieczki.

§ 4. W pomieszczeniach do utrzymywania zwierząt:

  1)   utrzymuje się czystość i porządek, w tym regularnie usuwa odchody i resztki pokarmu oraz przeprowadza regularną dezynfekcję, dezynsekcję i deratyzację;

  2)   utrzymuje się w sprawności urządzenia wentylacyjne;

  3)   nie dopuszcza się do zagrzybiania ścian i sufitów;

  4)   podłogi utrzymuje się w stanie niegrożącym poślizgiem ludzi lub zwierząt;

  5)   kanały odprowadzające ścieki i gnojowicę zabezpiecza się przed wpadnięciem ludzi lub zwierząt;

  6)   drzwi montuje się w sposób pozwalający na bezpieczną obsługę i ewakuację pracowników w przypadku zagrożenia;

  7)   w miejscach, przez które stale przechodzą pracownicy i zwiedzający, montuje się ramy drzwiowe bez progów;

  8)   elementy wyposażenia technicznego montuje się poza zasięgiem zwierząt lub w sposób uniemożliwiający uszkodzenie.

§ 5. Na terenie ogrodu jest niedopuszczalne:

  1)   wykonywanie nagłych ruchów oraz wydawanie dźwięków mogących niepokoić zwierzęta;

  2)   zbliżanie się do zwierząt w sposób gwałtowny lub niezauważalny dla nich.

§ 6. Pracownicy podczas przygotowywania oraz stosowania chemicznych środków odkażających, dezynfekcyjnych, dezynsekcyjnych, deratyzacyjnych w pomieszczeniach przestrzegają instrukcji producenta tych środków oraz stosują odpowiednie środki ochrony indywidualnej.

§ 7. Urządzenia techniczne utrzymuje się w pełnej sprawności technicznej oraz regularnie kontroluje.

§ 8. Transport zwierząt jest przeprowadzany z zachowaniem warunków bezpieczeństwa, w tym:

  1)   załadunek lub wyładunek zwierząt przeznaczonych do transportu odbywa się przy użyciu ramp, pomostów lub pochylni o podłożu ograniczającym poślizg, wyposażonych w zabezpieczenia boczne;

  2)   podczas przewozu zwierząt środkami transportu osoby konwojujące przebywają w miejscu oddzielonym od zwierząt;

  3)   osoby konwojujące transport zwierząt zapoznają się z zasadami postępowania w przypadku ucieczki zwierząt.

§ 9. Natężenie oświetlenia w pomieszczeniach do utrzymywania zwierząt oraz w pomieszczeniach, w których przebywają pracownicy, mierzone na poziomie podłogi, nie może wynosić mniej niż 100 lx.

§ 10. Pracownicy spożywają posiłki, w czasie przewidzianym na posiłek, w wydzielonych pomieszczeniach, po uprzedniej zmianie odzieży roboczej, umyciu rąk i twarzy.

§ 11. 1. Na zapleczu pomieszczeń, w widocznym miejscu, umieszcza się apteczkę ze środkami pierwszej pomocy.

2. Pracownikom pogryzionym, poturbowanym lub zranionym przez zwierzęta po wstępnym opatrzeniu zapewnia się niezwłocznie pomoc lekarską.

§ 12. Pracownicy obsługujący zwierzęta są poddawani szczepieniom ochronnym przeciw tężcowi.

§ 13. Pracownikom pogryzionym przez zwierzę podejrzane o wściekliznę zapewnia się szczepienia profilaktyczne.

§ 14. Pracownicy, u których wystąpiły objawy choroby, niezwłocznie zgłaszają się do lekarza.

§ 15. Na terenie ogrodu umieszcza się oznakowane, dostępne dla zwiedzających toalety.

§ 16. Żywienie zwierząt odbywa się z zachowaniem następujących warunków:

  1)   karma dla zwierząt jest przygotowywana w oddzielnych pomieszczeniach;

  2)   w celu zapewnienia należytej higieny do przygotowania karmy można stosować urządzenia mechaniczne;

  3)   sprzęt i naczynia używane do przyrządzania i rozdawania pokarmu oraz do pojenia zwierząt myje się po każdym użyciu i dezynfekuje przynajmniej raz w tygodniu;

  4)   ogród zaopatrza się w odpowiednią ilość naczyń do karmienia i pojenia zwierząt;

  5)   podawanie karmy zwierzętom niebezpiecznym wykonuje się w czasie ich nieobecności w pomieszczeniu do utrzymywania zwierząt lub przy zastosowaniu odpowiednich urządzeń zabezpieczających;

  6)   karma jest podawana wyłącznie przez wyznaczonego pracownika.

§ 17. Przy obsłudze zwierząt niebezpiecznych, wymienionych w załączniku do rozporządzenia, stosuje się w szczególności następujące wymagania:

  1)   zabrania się wchodzenia do pomieszczeń do utrzymywania zwierząt kategorii I w czasie ich obecności;

  2)   zwierząt nie utrzymuje się w pomieszczeniach, do których zwiedzający mają bezpośredni dostęp;

  3)   pomieszczenia wyposaża się w drzwi ułatwiające pracownikom bezpieczną obsługę i ewakuację w przypadku zagrożenia;

  4)   drzwi do pomieszczeń wyposaża się w podwójny system zamknięć, uniemożliwiający zwierzętom i osobom niepowołanym przypadkowe ich otwarcie;

  5)   w przypadku unieruchomienia zwierzęcia lekarz weterynarii może zezwolić na wejście do pomieszczenia do utrzymywania zwierząt innym pracownikom;

  6)   jest niedopuszczalne otwieranie pomieszczeń do utrzymywania zwierząt w obecności zwiedzających;

  7)   pomieszczenia do utrzymywania zwierząt konstruuje się w sposób umożliwiający optyczne stwierdzenie obecności zwierzęcia;

  8)   szkolenie pracowników zatrudnionych do obsługi zwierząt jadowitych z zakresu przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy obejmuje zasady postępowania w przypadku ukąszenia przez zwierzę;

  9)   pomieszczenia do utrzymywania zwierząt jadowitych oznacza się tabliczką z napisem w kolorze czerwonym: "Uwaga, zwierzęta jadowite", umieszczoną w widocznym miejscu;

  10)  pomieszczenia do utrzymywania zwierząt jadowitych otwiera się dopiero po zabezpieczeniu zwierząt przed ewentualnym ich wydostaniem się na zewnątrz;

  11)  zarządzający ogrodem zapewnia surowice przeciwjadowe;

  12)  pomieszczenia do utrzymywania zwierząt jadowitych wyposaża się w szyby z nietłukącego szkła.

§ 18. Przy obsłudze weterynaryjnej zwierząt utrzymywanych w ogrodach:

  1)   zapewnia się stałą opiekę lekarza weterynarii;

  2)   leki i sprzęt weterynaryjny przechowuje się w specjalnie wydzielonych, zamykanych pomieszczeniach, do których klucz posiada pracownik upoważniony przez zarządzającego ogrodem;

  3)   leki podaje tylko lekarz weterynarii, a w wyjątkowych przypadkach osoba przez niego upoważniona;

  4)   w przypadku wykrycia u zwierzęcia następujących chorób: gruźlicy, brucelozy lub ornitozy zarządzający ogrodem niezwłocznie kieruje wszystkich pracowników, którzy mieli bezpośredni kontakt z chorym zwierzęciem lub z jego pomieszczeniem, do lekarza w celu przeprowadzenia stosownych badań.

§ 19. W przypadku wydostania się zwierząt niebezpiecznych z pomieszczeń do utrzymywania zwierząt:

  1)   zwiedzających ogród kieruje się do wyjścia lub do najbliższego bezpiecznego schronienia;

  2)   wstrzymuje się wpuszczanie zwiedzających na teren ogrodu;

  3)   jeżeli zwierzę zachowuje się agresywnie wobec ludzi, a jego odłów lub unieruchomienie okaże się niemożliwe bez narażenia ludzi na niebezpieczeństwo, zarządzający ogrodem lub osoba przez niego upoważniona może podjąć działania mające na celu uśmiercenie zwierzęcia zgodnie z odrębnymi przepisami.

§ 20. Zarządzający ogrodem zaopatruje ogród w odpowiedni sprzęt do odłowu zwierząt.

§ 21. Zarządzający ogrodem umieszcza, w widocznym miejscu przy wejściach na teren ogrodu, informację o zasadach zachowania bezpieczeństwa przez zwiedzających.

§ 22. Zarządzający ogrodem uniemożliwia zwiedzającym zbliżanie się do pomieszczeń ze zwierzętami niebezpiecznymi na odległość mniejszą niż 1,5 metra, z wyjątkiem pomieszczeń wyposażonych w przegrody ze szkła.

§ 23. Zarządzający ogrodem zapewnia warunki do szybkiej i bezpiecznej ewakuacji zwiedzających.

§ 24. Na terenie ogrodu umieszcza się oznakowane, dostępne dla zwiedzających urządzenia umożliwiające łączność z numerami alarmowymi pogotowia ratunkowego, Policji i Straży Pożarnej.

§ 25. Podłoże miejsc przebywania zwiedzających wykonuje się z tworzyw uniemożliwiających poślizgnięcie.

§ 26. Wyjścia z ekspozycji, gdzie zwierzęta utrzymywane są w warunkach bezpośredniego kontaktu ze zwiedzającymi, wyposaża się w urządzenia do mycia rąk dla zwiedzających.

§ 27. 1. Przejazd przez ekspozycje, gdzie zwierzęta utrzymywane są w warunkach bezpośredniego kontaktu ze zwiedzającymi, odbywa się w jednym kierunku.

2. Wjazd i wyjazd z ekspozycji, o której mowa w ust. 1, wyposaża się w podwójne bramy ustawione w odstępie pozwalającym na zamknięcie pomiędzy nimi pojazdu ze zwiedzającymi, które zamykają się i otwierają, w miarę możliwości, bez konieczności wysiadania z pojazdu.

§ 28. Ogrodzenia elektryczne pomieszczeń do utrzymywania zwierząt oznacza się wyraźnym napisem: "Uwaga ogrodzenie elektryczne! Nie dotykać".

§ 29. Pomieszczenia, do których zwiedzający nie mają prawa wstępu, odpowiednio oznacza się i zabezpiecza.

§ 30. Ogrody istniejące w dniu wejścia w życie rozporządzenia dostosują warunki bezpieczeństwa i higieny pracy określone w rozporządzeniu, w okresie nie dłuższym niż jeden rok od dnia wejścia w życie rozporządzenia.

§ 31. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.²⁾

________

¹⁾   Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679 oraz z 2003 r. Nr 166, poz. 1608 i Nr 213, poz. 2081.

²⁾   Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 22 października 1973 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w miejskich ogrodach zoologicznych (Dz. U. Nr 45, poz. 270), zachowanym w mocy na podstawie art. XXIV ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 142 oraz z 1990 r. Nr 34, poz. 198).

ZAŁĄCZNIK

ZWIERZĘTA NIEBEZPIECZNE

 

Grupa systematyczna	Kategoria zwierząt niebezpiecznych*	Uwagi
1	2	3
SSAKI Mammalia
Dziobak Ornithorhynchus anatinus	II	Posiada kolec jadowy
Rodzina: oposy Didelphidae - większe gatunki z rodzajów: Metachirus, Didelphis, Metachirops, Lutreolina, Chironectes	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia, infekcji - tularemia
Rodzina: niełazy Dasyuridae - gatunki z rodzajów: Dasyurus, Dasyuroides	II	Niebezpieczeństwo podrapania, pogryzienia
Diabeł tasmański Sarcophilus harrisi	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, bardzo agresywny
Rodzina kuskusów Phalangeridae	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Kangury z następujących gatunków: Macropus rufus, M. giganteus, M. fuliginosus, M. robustus, M. antilopinus	I (II)	Dorosłe samce, ze względu na niebezpieczeństwo kopnięcia - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II
Koala Phascolarctos cinereus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Wombaty: Yombatus sp., Lasiorhinus sp.	II	Niebezpieczeństwo podrapania, pogryzienia
Almiki: Solenodon, Atopogale	II	Posiadają gruczoły ślinowe produkujące jad
Gołyszki: Echinosorex, Hylomys, Podogymnura, Neohylomys	II	Posiadają gruczoły zapachowe produkujące drażniące substancje chemiczne
Nietoperze wampiry: Desmodus, Diaemus, Diphylla	I	Niebezpieczeństwo zarażenia wścieklizną
Pozostałe nietoperze Chiroptera	II	Niebezpieczeństwo zarażenia wścieklizną
Lemury z rodzajów: Lemur, Varecia, Eulemur, Avahi, Propithecus, Indri	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Palczak Daubentonia madagascariensis	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Galago gruboogonowy Otolemur crassicaudatus monteiri	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Kapucynki Cebus sp.	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Ponocnice Aotus sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Sajmiri Saimiri sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Saki: Pithecia sp., Chiropotes sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Wyjce Alouatta sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Czepiaki Ateles sp.	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Muriki Brachteles arachnoides	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Wełniaki Lagothrix sp.	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Makaki Macaca sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji - herpes virus simae (B virus), atakujący centralny układ nerwowy
Mangaby Cercocebus sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Pawiany Papio sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Mandryle Mandrillus sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Dżelada Theropithecus gelada	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Koczkodany: Cercopithecus sp., Allenopithecus nigorviridis, Erythrocenbus patas	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Talapoiny Miopithecus sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Gerezy: Colobus, Procolobus, Pliocolobus	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Duki Pygathrix sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Nosacze Nasalis sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Langury: Presbytis sp., Trachypithecus sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Rokselany Rhinopithecus sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Gibony: Hylobates sp., Symphalangus syndactylus	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Orangutany Pongo sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Szympansy Pan sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Goryle Gorilla sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i infekcji
Mrówkojad wielki Myrmecophaga tridactyla	I	Niebezpieczeństwo ataku bardzo silnymi przednimi kończynami
Tamandua Tamandua tetradactyla	II	Niebezpieczeństwo ataku silnymi przednimi kończynami
Leniwce: Choloepus sp., Bradypus sp.	I	Niebezpieczeństwo ataku przednimi, wyposażonymi w długie pazury, kończynami
Pancernik olbrzymi Priodontes gigantaeus	II	Niebezpieczeństwo podrapania, pogryzienia
Jelarang Ratufa sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Bobry Castor sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia, infekcji - tularemia
Chomik europejski Cricetus cricetus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Grzywak Lophiomys imhausi	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Jeżozwierze Hystrix sp.	II	Niebezpieczeństwo wbicia kolców
Jeżatki: Atherurus sp., Thecurus sp., Trichys sp.	II	Niebezpieczeństwo wbicia kolców
Urson Erethizon dorsatum	II	Niebezpieczeństwo wbicia ukrytych w sierści ostrych kolców
Kolczaki: Coendu sp., Echinoprocta sp., Chaetomys sp.	II	Niebezpieczeństwo wbicia ukrytych w sierści kolców
Kapibara Hydrochoerus hydrochaeris	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Hutia kubańska Capromys pilorides	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Wiskacza Lagostomus maximus	II	Tylko dorosłe samce, niebezpieczeństwo pogryzienia
Wilk Canis lupus	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Likaon Lycaon pictus	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Psowate z rodzajów: Canis, Alopex, Vulpes, Fannecus, Dusicyon, Nyctereutes, Chrysocyon, Speothos, Otocyon, Cerdocyon, Atelocynus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Niedźwiedziowate Ursidae	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, rozszarpania
Szopowate Procyonidae	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Panda wielka Ailuropoda melanoleuca	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Panda mała Ailurus fulgens	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Rosomak Gulo gulo	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, bardzo agresywne, nieustępliwe
Ratel Mellivora capensis	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, posiadają gruczoły z cuchnącą cieczą
Łasicowate Mustelidae z rodzajów: Mustela, Vormela, Martes, Eira, Galictis, Lyncodon, Ictonyx, Poecilictis, Poecilogale, Meles, Arctonyx, Mydaus, Taxidea, Suillotaxus, Melogale, Mephitis, Spilogale, Conepatus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia, podrapania
Wydry Lutrinae z rodzajów: Lutra, Pteronura, Aonyx, Enhydra	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Łaszowate Viverridae	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia, posiadają gruczoły z cuchnącą substancją
Hieny z rodzajów: Crocuta, Hyaena	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Puma Felis concolor	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, rozszarpania i podrapania
Pozostałe kotowate z rodzajów: Felis, Oncifelis, Otocolobus, Herpailurus, Leopardus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia, rozszarpania i podrapania
Rysie i karakale Lynx sp.	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i podrapania
Pantera mglista Neofelis nebulosa	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia i podrapania
Gepard Acinonyx jubatus	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, rozszarpania i podrapania
Duże kotowate z rodzaju Panthera	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, rozszarpania i podrapania
Uchatki Otariidae z rodzajów: Arctocephalus, Callorhinus, Zalophus, Eumetopias, Otaria, Neophoca	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczeństwo przygniecenia, utopienia
Mors Odobenus rosmarus	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, przygniecenia, utopienia
Lampart morski Hydrurga leptonyx	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, utopienia
Słonie morskie Mirounga sp.	I	Niebezpieczeństwo przygniecenia, utopienia
Foki Phocidae - wszystkie gatunki	II	Niebezpieczeństwo przygniecenia
Słoń indyjski Elaphas maximus	I	Niebezpieczeństwo stratowania, przygniecenia, uderzenia
Słoń afrykański Loxodonta africana	I	Niebezpieczeństwo stratowania, przygniecenia, uderzenia
Koniowate Equidae - wszystkie gatunki	I	Niebezpieczeństwo kopania, stratowania
Tapir malajski Tapirus indicus	I	Niebezpieczeństwo kopania, stratowania
Tapir Bairda Tapirus bairdi	I	Niebezpieczeństwo kopania, stratowania
Tapiry Tapiridae - pozostałe gatunki	II	Niebezpieczeństwo kopania, stratowania
Nosorożce Rhinocerotidae	I	Niebezpieczeństwo stratowania, przygniecenia
Dzikie świnie Suidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Niebezpieczeństwo stratowania, pogryzienia
Pekari Tayassuidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Niebezpieczeństwo stratowania, pogryzienia
Hipopotamy Hipopotamidae	I	Ekstremalnie niebezpieczne, możliwość stratowania, przygniecenia, pogryzienia, najgroźniejsze samice z młodymi
Wielbłąd dwugarbny Camelus bactrianus	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczeństwo kopania i gryzienia
Wielbłąd jednogarbny Camelus dromedarius	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczeństwo kopania i gryzienia
Lamy Lama - wszystkie gatunki	II	Niebezpieczeństwo kopania
Piżmowiec Moschus moschiferus	II	Wyłącznie samce, szczególnie sztucznie odchowane, niebezpieczeństwo zranienia długimi, wystającymi z górnej szczęki, kłami
Sarenka wodna Hydropotes inermis	II	Wyłącznie samce, szczególnie sztucznie odchowane, niebezpieczeństwo zranienia długimi, wystającymi z górnej szczęki, kłami
Mundżak Muntiacus sp., Megamuntiacus sp.	II	Wyłącznie samce, szczególnie sztucznie odchowane, większe niebezpieczeństwo zranienia długimi, wystającymi z górnej szczęki, kłami niż szczątkowym porożem
Jelonek czubaty Elaphodus cephalophus	II	Wyłącznie samce, szczególnie sztucznie odchowane, większe niebezpieczeństwo zranienia długimi, wystającymi z górnej szczęki, kłami niż szczątkowym porożem
Jelenie Cervus sp.	I (II)	Dorosłe samce i osobniki sztucznie odchowane - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania porożem i racicami
Milu Elaphurus davidianus	I (II)	Dorosłe samce i osobniki sztucznie odchowane - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II; niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania porożem i racicami
Łoś Alces alces	I	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania porożem i racicami
Renifer Rangifer tarandus	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania porożem
Sarna Capreolus capreolus	I (II)	Osobniki sztucznie odchowane - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II; niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania porożem
Jeleniowate Ameryki z rodzajów: Odocoileus, Blastoceros, Ozotoceros, Hippocamelus, Mazama	I (II)	Samce sztucznie odchowane - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II; niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania porożem
Okapi Okapia johnstoni	I	Niebezpieczeństwo kopania
Żyrafa Giraffa camelopardalis	I	Niebezpieczeństwo kopania
Widłoróg Antilocapra americana	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Eland Taurotragus sp.	I	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Antylopy z rodzaju Tragelaphus	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Nilgau Boselpahus tragocamelus	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, możliwość stratowania
Czykara Tetracerus quadricornis	II	Tylko dorosłe samce
Bawoły azjatyckie z rodzaju: Bubalus, Anoa, Bos, w tym egzotyczne odmiany bydła domowego	I	Możliwość stratowania, niebezpieczeństwo ataku rogami
Bawoły afrykańskie Syncerus caffer	I	Możliwość stratowania, niebezpieczeństwo ataku rogami
Bizon, żubr Bison sp.	I	Możliwość stratowania, niebezpieczeństwo ataku rogami
Antylopy kob Kobus sp.	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Antylopy z rodzajów: Cephalophus, Sylvicapra, Redunca, Pelea, Aepyceros, Antilope, Antidorcas, Litocranius, Ammodorcas, Gazella, Procapra, Pantholops, Saiga	II	Samce niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Antylopy z rodzajów: Hippotragus, Oryx, Addax, Connochaetes, Alcelaphus, Damaliscus	I	Samice Alcelaphus i Damaliscus - kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Goral Nemorhaedus sp.	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Serau Capricornis sp.	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Saola Pseudoryx nghetinghensis	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Kozioł śnieżny Oreamnos americanus	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Kozica Rupicapra sp.	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Piżmowół Ovibos moschatus	I	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami i stratowania
Takin Budorcas taxicolor	I	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Tar Hemitragus sp.	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Dzikie kozy Capra sp.	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Arui Ammotragus lervia	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Nahur Pseudois nayaur	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Dzikie owce Ovis sp.	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania rogami
Orka Orcinus orca	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia, przygniecenia, utopienia
Orki karłowate Pseudorca, Faresa	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia, utopienia
PTAKI Aves
Struś afrykański Struthio camelus	I (II)	Dorosłe samce - kategoria I, pozostałe osobniki kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania potężnymi nogami
Nandu Rhea, Pterocnemia	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania potężnymi nogami
Kazuary Casuarius sp.	I	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania potężnymi nogami
Emu Dromaius novaehollandiae	II	Niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania potężnymi nogami
Pingwiny Spheniscidae - gatunki z rodzaju Aptenodytes	II	Niebezpieczne ze względu na duże rozmiary i siłę
Wężówki Anhinga sp.	II	Niebezpieczeństwo dziobania w oczy
Pelikany Pelecanus sp.	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania potężnym dziobem
Czaple z rodzaju Ardea - duże gatunki o długości ciała powyżej 70 cm	II	Niebezpieczeństwo dziobania w oczy
Trzewikodziób Baleaniceps rex	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania potężnym dziobem
Bociany Ciconiidae z rodzajów: Mycteria, Ibis, Anastomus, Ciconia, Euxenura, Xenorhynchus, Ephipiorhynchus, Jabiru, Leptoptilos	II	Niebezpieczeństwo dziobania w oczy
Skrzydłoszpony Anhimidae z rodzajów: Anhima, Chauna	II	Posiada kolec na skrzydłach
Łabędzie Cygnus sp.	II	W okresie lęgowym niebezpieczeństwo zaatakowania dziobem i skrzydłami
Kondor wielki Vultur gryphus	I	Niebezpieczeństwo zaatakowania silnym dziobem i szponami
Kondor kalifornijski Gymnogyps californianus	I	Niebezpieczeństwo zaatakowania silnym dziobem i szponami
Pozostałe ścierwniki Nowego Świata Cathartidae	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania silnym dziobem i szponami
Jastrzębiowate Accipitridae z rodzajów: Harpia, Harpyopsis, Pithecophaga, Polemaetus	I	Niebezpieczeństwo zaatakowania silnym dziobem i szponami
Pozostałe jastrzębiowate Accipitridae	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania silnym dziobem i szponami
Rybołów Pandion haliaetus	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania silnym dziobem i szponami
Sekretarz Sagittarius serpentarius	II	Niebezpieczeństwo kopania
Sokoły Falconidae - wszystkie rodzaje i gatunki, z wyjątkiem: Micrastur, Microhierax, Poliohierax, Spiziapteryx	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania silnym dziobem i szponami
Żurawie Gruidae	II	Niebezpieczeństwo dziobania w oczy
Dropie olbrzymie - Ardeotis sp.	II	Niebezpieczne ze względu na duże rozmiary
Wydrzyki - Stercorarius sp.	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania dziobem
Kakadu z rodzajów: Probosciger, Cacatua, Calyptorhynchus, Callocephalon, Eolophus	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania bardzo silnym dziobem
Żako Psittacus erithacus	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania bardzo silnym dziobem
Ary z rodzajów: Ara, Cyanopsitta, Anodorhynchus	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania bardzo silnym dziobem
Amazonki Amazona sp.	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania bardzo silnym dziobem
Płómykówki Tytonidae	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania dziobem i szponami
Puchacze Bubo sp.	I (II)	Osobniki odchowujące pisklęta - kategoria I, poza lęgami i odchowem młodych - kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość zaatakowania dziobem i szponami
Pozostałe sowy, z wyjątkiem rodzajów: Otus, Lophostrix, Glaucidium, Micrathene, Athene	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania dziobem i szponami
Dzioborożce naziemne Bucorvus sp.	I	Niebezpieczeństwo zaatakowania dziobem
Pozostałe dzioborożce Bucerotidae	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania dziobem
Krukowate Corvus sp. - gatunki o długości ciała powyżej 50 cm	II	Niebezpieczeństwo zaatakowania dziobem
GADY Reptilia
Żółwie bokoszyje Chelidae z rodzajów: Chelus, Batrachemys, Phrynops, Elseya	II	Osobniki o długości skorupy powyżej 20 cm, możliwość ugryzienia
Skorpuchy Chelydridae: Macroclemys, Chelydra	I	Osobniki o długości skorupy powyżej 30 cm, możliwość ugryzienia
Żółwie olbrzymie: Geochelone elaphantopus, Aladbrachelys gigantaea	II	Osobniki o długości skorupy powyżej 50 cm, możliwość ugryzienia
Żółwie morskie Chelonidae	II	Osobniki o długości skorupy powyżej 30 cm, możliwość ugryzienia
Żółw nowogwinejski Carettochelys insculpta	II	Możliwość ugryzienia
Żółwiaki Trionychidae	II	Możliwość ugryzienia
Żółwiak olbrzymi Pelochelys bibroni	I	Osobniki o długości skorupy powyżej 30 cm, możliwość ugryzienia
Krokodyle Crocodylidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Dracena Dracaena sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Teju Tupinabis sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran z Komodo Varanus komodoeansis	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran nilowy Varanus niloticus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran pustynny Varanus exanthematicus (albigularis)	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran bengalski Varanus bengalensis	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran barwny Varanus varius	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran australijski Varanus gigantaeus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran mangrowy Varanus indicus	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran krokodylowy Varanus salvadorii	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Waran leśny Varanus salvator	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Helodermy Heloderma sp.	I	Jadowite
Pytony Python sp.	I (II)	Osobniki o długości powyżej 3 m - kategoria I, osobniki o długości poniżej 3 m - kategoria II, niebezpieczeństwo uduszenia
Pytony australijskie Morelia sp.	II	Niebezpieczeństwo uduszenia przez osobniki dłuższe niż 3 m
Pytony nowogwinejskie: Liasis, Chondropython, Botiochilus	II	Niebezpieczeństwo uduszenia przez osobniki dłuższe niż 3 m
Woma Aspidites sp.	II	Niebezpieczeństwo uduszenia przez osobniki dłuższe niż 3 m
Boa kubański Epicrates angulifer	II	Niebezpieczeństwo uduszenia przez osobniki dłuższe niż 3 m
Boa dusiciel Boa constrictor	II	Niebezpieczeństwo uduszenia przez osobniki dłuższe niż 3 m
Anakonda Eunectes sp.	I (II)	Osobniki o długości powyżej 2 m - kategoria I, osobniki o długości poniżej 2 m - kategoria II, niebezpieczne ze względu na możliwość uduszenia, utopienia
Zaskroniec wschodni Rabdophis sp.	I	Jadowite
Żabojad Hydrodynastes gigas	II	Słabo jadowite
Kaninana Spilotes pullatus	II	Słabo jadowite
Węże wodne z rodzajów Homalopsis, Cerberus, Enhydris	II	Słabo jadowite
Wąż mangrowy Boiga dendrophila	I	Jadowite
Pozostałe węże z rodzaju Boiga	II	Słabo jadowite
Wąż madagaskarski Eteirodipsas sp.	II	Słabo jadowite
Wąż kapturnik Macroprotodon sp.	II	Słabo jadowite
Wąż koci Telescopus sp.	II	Słabo jadowite
Wąż kociooki Leptodeira sp.	II	Słabo jadowite
Mussurana Cleia cleia	I	Jadowite
Wąż nadrzewny Thelotornis sp.	II	Słabo jadowite
Wąż nosaty Ahaetulla sp.	II	Słabo jadowite
Malpolon Malpolon sp.	II	Słabo jadowite
Wąż strzała Psammophis sp.	II	Słabo jadowite
Bomslang Dispholidus sp.	I	Jadowite
Zdradnicowate Elapidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Jadowite
Zdradnice morskie Laticaudidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Jadowite
Węże morskie Hydrophiidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Jadowite
Żmijowate Viperidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Jadowite
Grzechotnikowate Crotalidae - wszystkie rodzaje i gatunki	I	Jadowite
Drzewołazy Dendrobatinae - wszystkie rodzaje i gatunki	I (II)	Osobniki z wielopokoleniowych hodowli - kategoria II, niebezpieczeństwo zatrucia batrachotoksyną, jednym z najsilniej działających jadów, produkowanym przez gruczoły skórne drzewołazów
PŁAZY Amphibia
Ropucha aga Bufo marinus	II	Wydzielina skóry toksyczna
RYBY Pisces
Mureny Muraenidae	II	Osobniki powyżej 50 cm długości, możliwość ugryzienia, posiadają gruczoły jadowe, śluz i krew trujące
Kongery Congridae	II	Osobniki powyżej 1 m długości, możliwość ugryzienia, śluz i skóra mają właściwości toksyczne
Szczupakowate Esocidae	II	Osobniki powyżej 1 m długości, możliwość ugryzienia
Piranie Serrosalmus sp.	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Węgorz elektryczny Electrophorus electricus	I	Niebezpieczeństwo porażenia prądem
Klariasy Clarias sp.	II	Osobniki powyżej 1 m długości, możliwość ugryzienia
Sum elektryczny Melapterurus electricus	II	Niebezpieczeństwo porażenia prądem
Sumik morski Plotosus sp.	II	Kolce jadowe
Sumik krzyżowy Arius sp.	II	Kolce jadowe
Batrachy Batrachoididae	I	Jadowite
Wężogłowy Channa sp.	II	Osobniki powyżej 1 m długości, niebezpieczeństwo ugryzienia
Skorpeny Scorpaenidae	I	Jadowite
Jadnice Synanceidae	I	Jadowite
Barakudy Sphyraenidae	II	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Kolcogrzbiety Trachinidae	II	Jadowite
Żmijki Uranoscopidae	I	Jadowite
Balisty (Rogatnice) Balistidae	II	Duże osobniki, możliwość ugryzienia, agresywne
Rekiny z rodzin Hexanchidae, Odontaspidae, Lamnidae, Orectolobidae, Carcharhinidae, Alopiidae, Sphyrnidae	I	Niebezpieczeństwo pogryzienia
Płaszczki z rodzin Squatinidae, Dasyatidae, Myliobatidae	II	Słabo jadowite
Płaszczki słodkowodne Potamotrygonidae	I	Jadowite
Drętwy Torpedinidae	I	Niebezpieczeństwo porażenia prądem
Przerazy Chimaeridae	II	Słabo jadowite
BEZKRĘGOWCE Invertebrata
Ośmiorniczka błękitna Hapalochaena maculosa	I	Jadowite
Stożki Conus sp. - niektóre gatunki	I	Jadowite
Czarne wdowy Lathrodectus sp.	I	Jadowite
Pająk skrzypnik Loxosceles sp.	I	Jadowite
Tarantula Lycosa sp.	II	Jadowite
Tarantula brazylijska Lycosa raptoria	I	Jadowite
Pająk podkopnik Atrax robustus	I	Jadowite
Pająk wędrowny Phoneutria sp.	I	Jadowite
Skorpiony z rodziny Buthidae	I	Jadowite
Pozostałe skorpiony Scorpionidae	II	Jadowite
Pająki ptaszniki z rodzajów Pterinochilus, Caeratogyrus, Poecilotheria	II	Jadowite i agresywne
Skolopendry Scolopendra	II	Niektóre gatunki jadowite i agresywne
Pluskwiak dwuplamy Platymeris sp.	II	Jadowite, możliwość przenoszenia chorób

 

________

*   Kategoria I obejmuje gatunki zwierząt, które z przyczyn naturalnej agresywności lub właściwości biologicznych mogą spowodować u człowieka uszkodzenia ciała powodujące trwałe kalectwo lub zgon; kategoria II obejmuje gatunki zwierząt, które mogą spowodować uszkodzenia ciała, jednak bez skutków trwałych i niebezpieczeństwa zgonu.