ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU

z dnia 10 kwietnia 2003 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów

(Dz. U. z dnia 22 maja 2003 r.)

Na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm.¹⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1. W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 2001 r. w sprawie standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów (Dz. U. Nr 92, poz. 1020) załącznik nr 3 otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.

§ 2. Osoby, które w sesji wiosennej w roku szkolnym 2001/2002:

  1)   nie zdały egzaminu maturalnego z określonego przedmiotu lub przedmiotów albo przerwały egzamin maturalny,

  2)   zdały egzamin maturalny i chcą podwyższyć wynik tego egzaminu z danego przedmiotu lub przedmiotów lub chcą zdawać dodatkowe przedmioty wybrane,

  3)   zadeklarowały chęć zdawania egzaminu maturalnego w tej sesji, lecz z przyczyn losowych bądź zdrowotnych nie przystąpiły do tego egzaminu,

i które do sesji zimowej w roku szkolnym 2004/2005 włącznie przystąpią albo ponownie przystąpią do egzaminu maturalnego, zdają ten egzamin według standardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego, obowiązujących w sesji wiosennej w roku szkolnym 2001/2002.

§ 3. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

________

¹⁾   Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1996 r. Nr 106, poz. 496, z 1997 r. Nr 28, poz. 153 i Nr 141, poz. 943, z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126, z 2000 r. Nr 12, poz. 136, Nr 19, poz. 239, Nr 48, poz. 550, Nr 104, poz. 1104, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1320, z 2001 r. Nr 111, poz. 1194 i Nr 144, poz. 1615, z 2002 r. Nr 41, poz. 362, Nr 113, poz. 984, Nr 141, poz. 1185 i Nr 200, poz. 1683 oraz z 2003 r. Nr 6, poz. 65.

ZAŁĄCZNIK

STANDARDY WYMAGAŃ BĘDĄCE PODSTAWĄ PRZEPROWADZANIA EGZAMINU MATURALNEGO

JĘZYK POLSKI 

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków:    a) zna typy znaków (np. ikonograficzne,       językowe),    b) wie, co to znaczy, że określony zbiór       znaków jest systemem,    c) rozumie istotę języka jako dwuklasowego       systemu znaków, 2) jakie są podsystemy języka:    a) zna podsystem fonetyczny, leksykalny i       gramatyczny; wie, co to wyraz, a co forma       wyrazowa,    b) zna podstawowe pojęcia leksykalne,       słowotwórcze, fleksyjne, składniowe, to       znaczy zna podstawy gramatyki języka       polskiego, 3) na czym polega bogactwo leksykalne i    frazeologiczne polszczyzny i jak je pomnażać    środkami rodzimymi:	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) co to jest stylizacja    biblijna, 2) na czym polega funkcja    kreatywna i funkcja    fatyczna tekstu, 3) na czym polega retoryczna    organizacja tekstu, okres    retoryczny, 4) jakie są podstawowe cechy    języka poszczególnych epok    literackich
a) zna pojęcia synonimii, antonimii,       polisemii, homonimii leksykalnej,
b) zna podstawowe procesy słowotwórcze       polszczyzny,
c) zna definicję i rozróżnia typy       frazeologizmów,
d) zna pojęcie neosemantyzacji,
4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie:
a) zna pojęcie kultury języka, normy       językowej i błędu językowego,
b) zna podstawowe typy błędów językowych       (błędy wymowy, odmiany, składniowe,       leksykalne, znaczeniowe, frazeologiczne,       stylistyczne, ortograficzne i       interpunkcyjne),
5) czym różni się polszczyzna mówiona od    pisanej, czyli zna podstawowe cechy obu typów    języka, wynikające z różnic sytuacji    komunikacyjnej,
6) na czym polega społeczne i terytorialne    zróżnicowanie polszczyzny:
a) zna pojęcie dialektu ludowego i gwary       ludowej,
b) wie, co to są gwary środowiskowe i       zawodowe,
c) zna pojęcie regionalizmu językowego,
7) jakie są style współczesnej polszczyzny:
a) zna pojęcie stylu językowego, a także       stylów artystycznych i użytkowych,
b) zna podstawowe cechy stylów pisanych       (urzędowego, dziennikarskiego,       publicystycznego, naukowego) i mówionych       (monologowego, dialogowego),
8) co to jest stylizacja językowa i jakie są    podstawowe typy stylizacji (archaizacja,    dialektyzacja, kolokwializacja tekstu),
9) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów    mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego    sensie dosłownym i intencjonalnym,
10) jakie są podstawowe funkcje tekstów    językowych; zna funkcję komunikacyjną,    impresywną, ekspresywną i poetycką tekstu,
11) na czym polega umiejętność przekonywania; co    to są zabiegi perswazyjne i nieuczciwe    używanie języka:
a) zna pojęcia perswazji językowej i       manipulacji oraz etyki językowej,
b) zna językowe środki wykorzystywane w tych       zabiegach,
12) na czym polega umiejętność publicznego    zabierania głosu oraz zna podstawowe pojęcia    retoryczne: pytanie retoryczne, elipsę,    metaforę,
13) jak sprawnie posługiwać się polszczyzną w    zależności od sytuacji komunikacyjnej:
a) zna zasadę stosowności wypowiedzi,
b) wie, kiedy posługiwać się językowymi       odmianami oficjalnymi, a kiedy       nieoficjalnymi,
14) na czym polega językowy savoir-vivre, czyli    zna sposoby zwracania się do innych, zasady    grzeczności, np. w dyskusji, w    korespondencji,
15) jakie były najważniejsze procesy językowe w    historii języka i jakie ślady pozostawiły one    we współczesnej polszczyźnie (podstawowe    procesy fonetyczne, a także leksykalne -    rozwój znaczeniowy wyrazów, zapożyczenia),
16) jakie są językowe rezultaty kontaktów    polszczyzny z innymi językami, dawniej i    dziś:
a) wie, z jakich języków polszczyzna przede       wszystkim zapożyczała środki językowe,
b) zna pojęcia zapożyczenia leksykalnego i       kalki językowej (znaczeniowej i       strukturalnej),
17) co to znaczy, że język jest wartością, czyli    wie, co to jest wartość sama w sobie    (autoteliczna) i wartość użytkowa języka    (język jako narzędzie)
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
18) utwory literackie i inne teksty kultury,    wskazane w podstawie programowej dla zakresu    podstawowego, ważne dla poczucia tożsamości    narodowej i przynależności do wspólnoty    europejskiej i światowej,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) teksty wskazane w podstawie    programowej dla zakresu    rozszerzonego i poznane w
19) podstawowe tematy, motywy i wątki,    występujące w utworach literackich i innych    tekstach kultury,	trakcie lektury własnej, 6) toposy i motywy ważne dla    kultury śródziemnomorskiej,
20) podstawowe wyróżniki utworu literackiego oraz    właściwości różnych rodzajów i gatunków    literackich, konwencji stylistycznych i    tradycji literackich,	7) przemiany w obrębie    najważniejszych gatunków    literackich (np. dramatu    jako gatunku, eposu,
21) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki    (wersyfikacja, kompozycja, stylistyka,    genologia), teorii literatury i historii    literatury, np. konwencja literacka, prąd    artystyczny, rodzaj i gatunek literacki;    temat, wątek, motyw, styl,	powieści, sonetu, pieśni,    hymnu, trenu i innych    gatunków lirycznych), 8) związki rodzajów i gatunków    literackich z prądami    artystycznymi (np. wiąże
22) podstawowe procedury analizy utworu    literackiego, np. odnalezienie dominanty    kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju    i gatunku literackiego, określenie nadawcy i    odbiorcy, konwencji estetycznej i    stylistycznej, rozpoznanie przesłania    ideowego dzieła,	satyrę i bajkę z    klasycystycznym, a sielankę    - z sentymentalnym nurtem    oświecenia), 9) wykładniki artystyczne    komizmu, tragizmu, patosu,    ironii oraz groteski - w
23) podstawowe kategorie estetyczne: komizm,    tragizm, patos, ironia oraz ich funkcje - w    zakresie niezbędnym do zrozumienia czytanych    utworów,	zakresie niezbędnym do    zrozumienia czytanych    utworów, 10) pojęcie dziedzictwa
24) style w sztuce, ich cechy i związek z kulturą    epoki,	kulturowego, 11) określenie "postmodernizm",
25) pojęcie tradycji literackiej i podstawowe    wyznaczniki różnych tradycji (staropolskiej i    oświeceniowej; romantycznej i    pozytywistycznej; młodopolskiej i    awangardowej),	12) wartości niesione przez    różne tradycje literackie i    kierunki filozoficzne, 13) związek między dominującą    funkcją językową tekstu i
26) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż    literatura, np. teatru, filmu, malarstwa,	jego formą oraz gatunkiem, 14) związki zachodzące między
27) zjawiska kultury dawnej i współczesnej -    ważne dla zrozumienia czytanych utworów,	różnymi warstwami utworu    literackiego
28) podstawowe konteksty interpretacyjne    poznanych utworów, rozumie rolę kontekstu w    odczytywaniu utworu,
29) pojęcia: kultura wysoka, masowa, elitarna,    kultura pop, arcydzieło, kicz,
30) wpływ środków masowego przekazu (prasy,    radia, telewizji, Internetu) na przemiany w    kulturze współczesnej,
31) wartości narodowe i związane z własnym    dziedzictwem kulturowym (np. patriotyzm,    ojczyzna, mała ojczyzna, naród,    społeczeństwo); wartości stanowiące dorobek    cywilizacji śródziemnomorskiej
W ZAKRESIE REDAGOWANIA TEKSTÓW
32) jakie są zasady kompozycji dłuższych    wypowiedzi pisemnych i ustnych, 33) jakie są zasady przekształcania tekstu    pisanego, np. zasady streszczania, skracania    i rozwijania tekstu oraz zasady cytowania, 34) jakie są podstawowe zasady tworzenia takich    tekstów, jak interpretacja utworu    literackiego, rozprawka, referat, recenzja;    zna cechy językowe i formalne wymienionych    gatunków piśmiennictwa,	jak na poziomie podstawowym oraz: 15) jakie są podstawowe cechy    eseju i tekstu naukowego;    zna cechy językowe i    formalne wymienionych    gatunków piśmiennictwa
35) na czym polega praca redakcyjna nad tekstem    (kolejność podawania informacji, adiustacja    tekstu, tworzenie tytułów, wyróżnienia    techniczne),
36) jakie są podstawowe cechy tekstu    popularnonaukowego

 

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku i redagowania tekstów; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w    prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać,    co jest, a co nie jest systemem znaków;    wskazać w przedstawionym materiale (na    obrazie, rycinie, w tekście, fragmencie    filmu) znaki różnego rodzaju,	jak na poziomie podstawowym
2) wskazać w tekście określone formy fleksyjne i    połączenia wyrazowe: rozpoznać formy    fleksyjne wyrazów różnych części mowy,    rozpoznać i nazwać podstawowe związki    składniowe,
3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją    od homonimiczności form; pokazać poprawne i    manipulacyjne posługiwanie się wyrazami    wieloznacznymi,
4) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne i    odczytać ich znaczenia,
5) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia    wyrazów,
6) odróżnić tekst językowo poprawny od    niepoprawnego,
7) wskazać istotne cechy języka mówionego i    pisanego oraz rozpoznać (według określonych    cech), czy dany tekst jest mówiony, czy    pisany,
8) wskazać i rozpoznać w tekście elementy gwar    terytorialnych, zawodowych i środowiskowych,
9) wskazać podstawowe cechy językowe    poszczególnych stylów; rozpoznać (według    określonych cech), w jakim stylu pisany jest    wskazany fragment,
10) wskazać w tekście stylizację; rozpoznać typ    stylizacji,
11) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od    prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć    ukryte cechy aktu mowy; dostrzec ironię,    sarkazm, prowokację w tekście wypowiedzi,
12) rozpoznać funkcje określonych tekstów i    wskazać środki językowe służące tym funkcjom,
13) rozpoznać w tekście językowe środki perswazji    i manipulacji:    odróżnić środki etyczne od nieetycznych,    szczerość od nieszczerości wypowiedzi,    pokazać określone środki perswazji językowej,    wskazać tekst zawierający manipulację    językową, odróżnić zdania o faktach od zdań    będących interpretacją faktów,
14) we współczesnej polszczyźnie wskazać ślady    procesów dawnych; wskazać typy zmian    znaczeniowych w wyrazach, np.    uabstrakcyjnienie, uogólnienie, zmiana    nacechowania,
15) rozpoznać w tekście wyrazy zapożyczone i    podać ich polskie odpowiedniki,
16) wskazać konsekwencje nadmiernego zapożyczania    do współczesnej polszczyzny elementów    angloamerykańskich
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
17) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,    akapitu),	jak na poziomie podstawowym oraz w tekstach naukowych (np.
18) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,    wykorzystane w nim argumenty i sformułowane    wnioski,	filozoficznych, teoretycznoliterackich i językoznawczych)
19) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej    funkcję,
20) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ    adresata tekstu,
21) nazwać funkcję tekstu,
22) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i    języka tekstu, nazwać środki językowe i ich    funkcję w tekście,
23) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
24) odtworzyć informacje sformułowane wprost,    przetworzyć informacje, np. porządkować i    hierarchizować, stosować do rozwiązania    problemu, wskazać przyczyny i skutki,    oddzielić informacje od opinii
W tekstach literackich:
25) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
26) rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera i    sposoby jego kreowania w utworze,	oraz: 1) rozpoznać funkcję
27) określić podstawowe wyznaczniki poetyki    utworu (z zakresu wersyfikacji, stylistyki,    kompozycji, genologii),	występujących w utworze    tematów, toposów, motywów, 2) wskazać funkcję (ideową
28) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu,	i kompozycyjną) aluzji
29) wykorzystać w odczytaniu sensu utworu miejsca    znaczące (tytuł, puentę, kompozycję,    słowa-klucze),	literackiej, znaku    kulturowego,    np. biblijnego, antycznego,
30) rozpoznać w tekście językowe środki    artystycznego wyrazu,	3) wskazać związki między    różnymi warstwami utworu,
31) dostrzegać najistotniejsze zagadnienia    utworu, stawiać hipotezy, problematyzować    odczytanie tekstu,	4) podporządkować odczytanie    utworu wybranej    metodologii,
32) wskazać różnice między fikcją literacką i    prawdą historyczną,	5) dostrzec związki utworu    literackiego z kulturą i
33) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole    kulturowe, np. biblijne, antyczne,    romantyczne,	filozofią epoki, 6) rozpoznać znaki tradycji,    np. judaistycznej,
34) wskazać podstawowe konteksty utworu i    wykorzystać je w interpretacji,	antycznej,    chrześcijańskiej,
35) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu,	staropolskiej,
36) rozpoznać konwencję literacką utworu,	7) wskazać tradycję literacką,
37) rozpoznać styl utworu, np. wiersza    renesansowego, barokowego, klasycystycznego,    romantycznego,	8) dostrzec przemiany gatunku    literackiego, 9) wskazać środki językowe,
38) rozpoznać cechy gatunkowe analizowanego    utworu,	decydujące o swoistości    wypowiedzi indywidualnej,
39) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację,	10) rozpoznać
40) dostrzec cechy wspólne i różne wskazanych    utworów,	charakterystyczne    dla danej epoki cechy
41) dostrzec związki między utworem literackim i    innymi dziełami sztuki,	języka i stylu czytanych    utworów,
42) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne    dla epoki,	11) dostrzec strukturę    artystyczną utworu,
43) rozpoznać powiązania utworów z historią    Polski i Europy (tradycją narodową,    europejską),	12) rozpoznać podstawowe    wyróżniki kodu innych niż    literackie dziedzin sztuki
44) dostrzec etyczne i estetyczne wartości utworu    literackiego,	- w zakresie niezbędnym do    odbioru dzieł, np.
45) dostrzec wartości uniwersalne i narodowe,	plastycznych,
46) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,    kompensacyjną, formacyjną,	teatralnych, filmowych
47) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem    utworu od sądów utrwalonych w tradycji

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością    tego, dlaczego tak właśnie to robi, 2) wypowiadać się ze świadomością intencji    swojej wypowiedzi: dobrać odpowiednie środki    leksykalne, np. synonimy, antonimy; poprawnie    posługiwać się związkami frazeologicznymi, 3) napisać tekst w określonym stylu, 4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do    czegoś, stosując określone środki perswazji    językowej, 5) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe    zasady retoryczne, 6) właściwie skonstruować wystąpienie, używać    językowych środków grzeczności, unikać    agresywności i brutalizacji wypowiedzi, 7) zachować się właściwie językowo w różnych    sytuacjach, prawdziwych i modelowanych dla    celów dydaktycznych; wybrać środki językowe,    głównie leksykalne i frazeologiczne, stosowne    w danej sytuacji, 8) zachować się zgodnie z zasadami językowego    savoir-vivre'u; różnicować środki językowe ze    względu na ich wartość "grzecznościową",	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) redagować własną wypowiedź    zgodnie z cechami gatunku i    zamierzoną funkcją tekstu    (próba eseju, interpretacja    porównawcza), 2) integrować wiedzę z zakresu    historii literatury, teorii    literatury, językoznawstwa    i nauki o kulturze, 3) formułować oceny według    wskazanych przez siebie    kryteriów, 4) świadomie dobierać środki    językowe, unikając kiczu    literackiego (np. stylu    afektowanego, kwiecistego)
9) na wybranych przykładach pokazać, że język    się zmienia,
10) przekonać słuchacza, że język jest wartością,
11) napisać dłuższy tekst (rozprawkę, recenzję,    referat, interpretację utworu literackiego    lub jego fragmentu), przestrzegając    podstawowych zasad jego organizacji;    dostosować formę do tematu wypowiedzi,
12) gromadzić, selekcjonować materiał,    hierarchizować argumenty, formułować hipotezy    i wnioski,
13) interpretować utwór na podstawie jego    analizy, odnosić stwierdzenia do    analizowanego tekstu,
14) porównywać utwory,
15) stosować podstawowe pojęcia z zakresu    historii literatury, poetyki, teorii    literatury i nauki o języku, a także terminy    i pojęcia z zakresu sztuk pięknych,
16) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść    utwór do biografii autora, filozofii,    religii, życia, człowieka,
17) streszczać, parafrazować, cytować,    komentować, wnioskować,
18) formułować i uzasadniać opinie,
19) prezentować własne przeżycia wynikające z    kontaktów ze sztuką,
20) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc    swojego stanowiska,
21) mówić i pisać z dbałością o estetykę    wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
22) korzystać z klasycznych źródeł informacji:    słowników (np. ortograficznego, poprawnej    polszczyzny, języka polskiego, terminów    literackich), encyklopedii, 23) korzystać z Internetu i innych    elektronicznych źródeł informacji, 24) wykonać opis bibliograficzny, 25) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej    selekcji według określonych kryteriów;    wykorzystać ją do opracowania tematu,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) tworzyć zestawy    bibliograficzne na    określony temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych, 8) sporządzać zapis    komputerowy, audio i wideo
26) scalać zdobyte informacje w różne formy    wypowiedzi,
27) notować, sporządzić plan, konspekt
28) gromadzić teksty literackie i inne teksty    kultury, poznane w toku lektury własnej,    stanowiące odniesienie do lektur poznanych w    szkole, 29) analizować i korygować błędy językowe    popełnione przez siebie lub dostrzeżone w    czytanych tekstach

 

JĘZYK POLSKI 

dla osób niesłyszących

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków:	jak na poziomie podstawowym
a) zna typy znaków (np. ikonograficzne,       językowe),    b) wie, co to znaczy, że określony zbiór       znaków jest systemem,    c) rozumie istotę języka jako dwuklasowego       systemu znaków, 2) jakie są podsystemy języka polskiego:    a) zna podsystem leksykalny i gramatyczny;       wie, co to wyraz, a co forma wyrazowa,    b) zna podstawowe pojęcia leksykalne,       słowotwórcze, fleksyjne, składniowe, to       znaczy zna podstawy gramatyki języka       polskiego,	oraz: 1) na czym polega funkcja    kreatywna i funkcja    fatyczna tekstu, 2) na czym polega retoryczna    organizacja tekstu, okres    retoryczny
3) na czym polega bogactwo leksykalne i    frazeologiczne polszczyzny i jak je pomnażać    środkami rodzimymi:
a) zna pojęcia synonimii, antonimii,       polisemii, homonimii leksykalnej,
b) zna pojęcie frazeologizmu i rozróżnia typy       frazeologizmów,
4) co to znaczy mówić i pisać poprawnie:
a) zna pojęcie kultury języka, normy       językowej i błędu językowego,
b) zna podstawowe typy błędów językowych       (błędy odmiany, składniowe, leksykalne,       znaczeniowe, frazeologiczne, stylistyczne,       ortograficzne i interpunkcyjne),
5) czym różni się polszczyzna mówiona od    pisanej, czyli zna podstawowe cechy obu typów    języka, wynikające z różnic sytuacji    komunikacyjnej,
6) jakie są style współczesnej polszczyzny:
a) zna pojęcie stylu językowego, a także       stylów artystycznych i użytkowych,
b) zna podstawowe cechy stylów pisanych       (urzędowego, dziennikarskiego,       publicystycznego, naukowego) i mówionych       (monologowego, dialogowego),
7) co to jest akt mowy i jakie są rodzaje aktów    mowy; wie o składnikach aktu mowy, o jego    sensie dosłownym i intencjonalnym,
8) jakie są podstawowe funkcje tekstów    językowych; zna funkcję komunikacyjną,    impresywną, ekspresywną i poetycką tekstu,
9) na czym polega umiejętność przekonywania; co    to są zabiegi perswazyjne i nieuczciwe    używanie języka:
a) zna pojęcia perswazji językowej i       manipulacji oraz etyki językowej,
b) zna językowe środki wykorzystywane w tych       zabiegach,
10) na czym polega umiejętność publicznego    wypowiadania się oraz zna podstawowe pojęcia    retoryczne: pytanie retoryczne, elipsę,    metaforę,
11) jak sprawnie posługiwać się polszczyzną lub    polskim językiem migowym w zależności od    sytuacji komunikacyjnej:
a) zna zasadę stosowności wypowiedzi,
b) wie, kiedy posługiwać się językowymi       odmianami oficjalnymi, a kiedy       nieoficjalnymi,
12) na czym polega językowy savoir-vivre, czyli    zna sposoby zwracania się do innych, zasady    grzeczności, np. w dyskusji, w korespondencji
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
13) utwory literackie i inne teksty kultury,    wskazane w podstawie programowej dla zakresu    podstawowego, ważne dla poczucia tożsamości    narodowej i przynależności do wspólnoty    europejskiej i światowej,	jak na poziomie podstawowym oraz: 3) teksty wskazane w podstawie    programowej dla zakresu    rozszerzonego i poznane w
14) podstawowe tematy, motywy i wątki,    występujące w utworach literackich i innych    tekstach kultury,	trakcie lektury własnej, 4) toposy i motywy ważne dla    kultury śródziemnomorskiej,
15) podstawowe wyróżniki utworu literackiego oraz    właściwości różnych rodzajów i gatunków    literackich, konwencji stylistycznych i    tradycji literackich,	5) przemiany w obrębie    najważniejszych gatunków    literackich (np. dramatu    jako gatunku, eposu,
16) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki    (wersyfikacja, kompozycja, stylistyka,    genologia), teorii literatury i historii    literatury, np. konwencja literacka, prąd    artystyczny, rodzaj i gatunek literacki;    temat, wątek, motyw, styl,	powieści, sonetu, pieśni,    hymnu, trenu i innych    gatunków  lirycznych), 6) związki rodzajów i gatunków    literackich z prądami    artystycznymi  (np. wiąże
17) podstawowe procedury analizy utworu    literackiego, np. odnalezienie dominanty    kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju    i gatunku literackiego, określenie nadawcy i    odbiorcy, konwencji estetycznej i    stylistycznej, rozpoznanie przesłania    ideowego utworu,	satyrę i bajkę z    klasycystycznym,    a sielankę - z    sentymentalnym nurtem    oświecenia), 7) wykładniki artystyczne    komizmu, tragizmu, patosu,
18) podstawowe kategorie estetyczne (komizm,    tragizm, patos) oraz ich funkcje - w zakresie    niezbędnym do zrozumienia czytanych utworów,	ironii oraz groteski - w    zakresie niezbędnym do    zrozumienia czytanych
19) style w sztuce, ich cechy i związek z kulturą    epoki,	utworów, 8) pojęcie dziedzictwa
20) pojęcie tradycji literackiej i podstawowe    wyznaczniki różnych tradycji (staropolskiej i    oświeceniowej; romantycznej i    pozytywistycznej; młodopolskiej i    awangardowej),	kulturowego, 9) określenie "postmodernizm", 10) wartości niesione przez    różne tradycje literackie i    kierunki filozoficzne,
21) cechy kodów komunikacyjnych sztuk innych niż    literatura, np. filmu, malarstwa,	11) związek między dominującą    funkcją językową tekstu i
22) zjawiska kultury dawnej i współczesnej -    ważne dla zrozumienia czytanych utworów,	jego formą oraz gatunkiem, 12) związki zachodzące między
23) podstawowe konteksty interpretacyjne    poznanych utworów, rozumie rolę kontekstu w    odczytywaniu utworu,	różnymi warstwami utworu    literackiego
24) pojęcia: kultura wysoka, masowa, elitarna,    kultura pop, arcydzieło, kicz,
25) wpływ środków masowego przekazu (prasy,    telewizji, Internetu) na przemiany w kulturze    współczesnej,
26) wartości narodowe i związane z własnym    dziedzictwem kulturowym (np. patriotyzm,    ojczyzna, mała ojczyzna, naród,    społeczeństwo); wartości stanowiące dorobek    cywilizacji śródziemnomorskiej
W ZAKRESIE REDAGOWANIA TEKSTÓW
27) jakie są zasady kompozycji dłuższych    wypowiedzi pisemnych i ustnych, 28) jakie są zasady przekształcania tekstu    pisanego, np. zasady streszczania, skracania    i rozwijania tekstu oraz zasady cytowania, 29) na czym polega praca redakcyjna nad tekstem    (kolejność podawania informacji, adiustacja    tekstu, tworzenie tytułów, wyróżnienia    techniczne), 30) jakie są podstawowe cechy tekstu    popularnonaukowego	jak na poziomie podstawowym oraz: 13) jakie są podstawowe zasady    tworzenia takich tekstów,    jak interpretacja utworu    literackiego, interpretacja    porównawcza, rozprawka,    referat, recenzja; cechy    językowe i formalne    wymienionych gatunków    piśmiennictwa

 

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku i redagowania tekstów; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w    prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać,    co jest, a co nie jest systemem znaków;    wskazać w przedstawionym materiale (na    obrazie, rycinie, w tekście, fragmencie    filmu) znaki różnego rodzaju,	jak na poziomie podstawowym
2) wskazać w tekście określone formy fleksyjne i    połączenia wyrazowe: rozpoznać formy    fleksyjne wyrazów różnych części mowy,    rozpoznać i nazwać podstawowe związki    składniowe,
3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją    od homonimiczności form; pokazać poprawne i    manipulacyjne posługiwanie się wyrazami    wieloznacznymi,
4) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne i    odczytać ich znaczenia,
5) odróżnić tekst językowo poprawny od    niepoprawnego,
6) wskazać istotne cechy języka mówionego i    pisanego oraz rozpoznać (według określonych    cech), czy dany tekst jest mówiony, czy    pisany,
7) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od    prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć    ukryte cechy aktu mowy; dostrzec sarkazm,
prowokację w tekście wypowiedzi,
8) rozpoznać funkcje określonych tekstów,
9) odróżnić zdania o faktach od zdań będących    interpretacją faktów
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
10) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,    akapitu),	jak na poziomie podstawowym oraz w tekstach naukowych (np.
11) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,    wykorzystane w nim argumenty i sformułowane    wnioski,	filozoficznych, teoretycznoliterackich i językoznawczych)
12) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej    funkcję,
13) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ    adresata tekstu,
14) nazwać funkcję tekstu,
15) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
16) odtworzyć informacje sformułowane wprost,    przetworzyć informacje, np. porządkować i    hierarchizować, stosować do rozwiązania    problemu, wskazać przyczyny i skutki,    oddzielić informacje od opinii
W tekstach literackich:
17) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
18) rozpoznać nadawcę i odbiorcę oraz bohatera i    sposoby jego kreowania w utworze,	oraz: 1) rozpoznać funkcję
19) określić podstawowe wyznaczniki poetyki    utworu z zakresu wersyfikacji, kompozycji,    genologii,	występujących w dziele    tematów, toposów, motywów, 2) wskazać funkcję (ideową
20) odczytać treści dosłowne utworu,	i kompozycyjną) aluzji
21) wykorzystać w odczytaniu sensu utworu miejsca    znaczące (tytuł, puentę, kompozycję,    słowa-klucze),	literackiej, znaku    kulturowego, np.    biblijnego, antycznego,
22) dostrzegać najistotniejsze zagadnienia    utworu, stawiać hipotezy, problematyzować    odczytanie tekstu,	3) wskazać związki między    różnymi warstwami utworu, 4) podporządkować odczytanie
23) wskazać różnice między fikcją literacką i    prawdą historyczną,	utworu wybranej    metodologii,
24) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole    kulturowe, np. biblijne, antyczne,    romantyczne,	5) dostrzec związki utworu    literackiego z kulturą i    filozofią epoki,
25) wskazać podstawowe konteksty utworów i    wykorzystać je w interpretacji,	6) rozpoznać znaki tradycji,    np. judaistycznej,
26) wskazać przybliżony czas powstania utworu,	antycznej,
27) rozpoznać konwencję literacką utworu,	chrześcijańskiej,
28) rozpoznać cechy gatunkowe analizowanego    utworu,	staropolskiej, 7) wskazać tradycję literacką,
29) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację,	8) dostrzec przemiany gatunku
30) dostrzec cechy wspólne i różne wskazanych    utworów,	literackiego, 9) wskazać środki językowe,
31) dostrzec związki między dziełem literackim i    innymi dziełami sztuki,	decydujące o swoistości    wypowiedzi indywidualnej,
32) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne    dla epoki,	10) rozpoznać charakterystyczne    dla danej epoki cechy
33) rozpoznać powiązania utworów z historią    Polski i Europy (tradycją narodową,    europejską),	języka i stylu utworów, 11) dostrzec strukturę    artystyczną utworu,
34) wskazać etyczne wartości utworu literackiego,	12) rozpoznać podstawowe
35) wskazać wartości uniwersalne i narodowe,	wyróżniki kodu innych niż
36) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,    kompensacyjną, formacyjną,	literackie dziedzin sztuki    - w zakresie niezbędnym do
37) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem    utworu od sądów utrwalonych w tradycji	odbioru dzieł, np.    plastycznych, teatralnych,    filmowych

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) stosować zasady poprawności językowej,    tworząc teksty własne,	jak na poziomie podstawowym oraz:
2) wypowiadać się ze świadomością intencji    swojej wypowiedzi: dobrać odpowiednie środki    leksykalne, np. synonimy, antonimy; poprawnie    posługiwać się związkami frazeologicznymi, 3) napisać tekst jednorodny stylistycznie, 4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do    czegoś, 5) wypowiadać się publicznie, stosując    podstawowe zasady retoryczne, 6) właściwie skonstruować wystąpienie,    formułować wypowiedzi pisemne, używać    językowych środków grzeczności, unikać    agresywności i brutalizacji wypowiedzi,	1) redagować własną wypowiedź    zgodnie z cechami gatunku, 2) integrować wiedzę z zakresu    historii literatury, teorii    literatury, językoznawstwa    i nauki o kulturze, 3) formułować oceny według    wskazanych przez siebie    kryteriów, 4) świadomie dobierać środki    językowe, unikając kiczu    literackiego (np. stylu    afektowanego, kwiecistego)
7) zachować się właściwie językowo w różnych    sytuacjach, prawdziwych i modelowanych dla    celów dydaktycznych; 8) zachować się zgodnie z zasadami językowego    savoir-vivre’u; różnicować środki językowe ze    względu na ich wartość "grzecznościową",
9) napisać spójny tekst na określony temat,
10) opracować redakcyjnie tekst,
11) gromadzić, selekcjonować materiał,    hierarchizować argumenty, formułować hipotezy    i wnioski,
12) interpretować utwór na podstawie jego    analizy, odnosić stwierdzenia do    analizowanego tekstu,
13) porównywać utwory,
14) stosować podstawowe pojęcia z zakresu    historii literatury, poetyki, teorii    literatury i nauki o języku, a także terminy    i pojęcia z zakresu sztuk pięknych,
15) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść    utwór do biografii autora, filozofii,    religii, życia, człowieka,
16) streszczać, parafrazować, cytować,    komentować, wnioskować,
17) formułować i uzasadniać opinie,
18) prezentować własne przeżycia wynikające z    kontaktów ze sztuką,
19) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc    swojego stanowiska,
20) wypowiadać się z dbałością o estetykę    wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
21) korzystać z klasycznych źródeł informacji:    słowników (np. ortograficznego, poprawnej	jak na poziomie podstawowym oraz:
polszczyzny, języka polskiego, terminów    literackich), encyklopedii, 22) korzystać z Internetu i innych    elektronicznych źródeł informacji, 23) wykonać opis bibliograficzny,	5) tworzyć zestawy    bibliograficzne na    określony temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych,
24) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej    selekcji według określonych kryteriów;    wykorzystać ją do opracowania tematu,	8) sporządzać zapis    komputerowy
25) scalać zdobyte informacje w różne formy    wypowiedzi,
26) notować, sporządzić plan, konspekt,
27) gromadzić teksty literackie i inne teksty    kultury, poznane w toku lektury własnej,    stanowiące odniesienie do lektur poznanych w    szkole,
28) analizować i korygować błędy językowe    popełnione przez siebie lub dostrzeżone w    czytanych tekstach

 

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY 

I. Zdający zna:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) proste struktury leksykalno-gramatyczne   umożliwiające formułowanie wypowiedzi   poprawnych pod względem fonetycznym,   ortograficznym, morfosyntaktycznym i   leksykalnym, w zakresie następujących tematów:   a) człowiek - dane personalne, wygląd      zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i      emocje,   b) dom - miejsce zamieszkania, opis domu,	1) różnorodne struktury   leksykalno-gramatyczne   umożliwiające formułowanie   wypowiedzi poprawnych pod   względem fonetycznym,   ortograficznym,   morfosyntaktycznym i   leksykalnym, w zakresie   następujących
pomieszczeń domu i ich wyposażenia,      wynajmowanie mieszkania,	tematów:   a) człowiek - dane
c) szkoła - przedmioty nauczania, oceny i      wymagania, życie szkoły, kształcenie      pozaszkolne,   d) praca - popularne zawody i związane z nimi      czynności, warunki pracy i zatrudnienia,      praca dorywcza,	personalne, wygląd      zewnętrzny, cechy      charakteru, uczucia i      emocje, problemy etyczne,   b) dom - miejsce      zamieszkania, opis domu,
e) życie rodzinne i towarzyskie - okresy      życia, członkowie rodziny, czynności życia      codziennego, formy spędzania czasu wolnego,      święta i uroczystości, styl życia,   f) żywienie - artykuły spożywcze,      przygotowanie potraw, posiłki, lokale	pomieszczeń domu i ich      wyposażenia,      wynajmowanie, kupno i      sprzedaż mieszkania,   c) szkoła - przedmioty      nauczania, oceny i
gastronomiczne,   g) zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary,      sprzedawanie i kupowanie, reklama,      korzystanie z usług,	wymagania, życie szkoły,      kształcenie pozaszkolne,      system oświaty,   d) praca - zawody i związane
h) podróżowanie i turystyka - środki      transportu, baza noclegowa, informacja      turystyczna, wycieczki, zwiedzanie,      wypadki i awarie,   i) kultura - podstawowe dziedziny kultury,	z nimi czynności,      warunki pracy i      zatrudnienia, praca      dorywcza, rynek pracy,   e) życie rodzinne i
twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w      kulturze,   j) sport - popularne dyscypliny sportu,      podstawowy sprzęt sportowy, imprezy	towarzyskie - okresy      życia, członkowie      rodziny, czynności życia      codziennego, formy
sportowe,   k) zdrowie - higieniczny tryb życia,      podstawowe schorzenia, ich objawy i      leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia,	spędzania czasu wolnego,      święta i uroczystości,      styl życia, konflikty      i problemy,
l) nauka, technika - odkrycia naukowe,      wynalazki, obsługa i korzystanie z      podstawowych urządzeń technicznych,   m) świat przyrody - klimat, świat roślin i	f) żywienie - artykuły      spożywcze, przygotowanie      potraw, posiłki, lokale      gastronomiczne, diety,
zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona      środowiska naturalnego, klęski żywiołowe,   n) państwo i społeczeństwo - struktura      państwa, urzędy, organizacje	g) zakupy i usługi -      rodzaje sklepów, towary,      sprzedawanie i kupowanie,      reklama, reklamacja,
międzynarodowe, konflikty wewnętrzne i      międzynarodowe, przestępczość,   o) elementy wiedzy o krajach obszaru      językowego, którego język jest zdawany, 2) zasady konstruowania różnych form prostych	korzystanie z usług,      środki płatnicze, banki,      ubezpieczenia,   h) podróżowanie i turystyka      - środki transportu, baza
wypowiedzi:   a) ustnych - formy nawiązywania kontaktu z      rozmówcą, przekazywania komunikatu i      kończenia rozmowy,	noclegowa, informacja      turystyczna, wycieczki,      zwiedzanie, wypadki i      awarie,
b) pisemnych - ogłoszenia, notatki, ankiety,      pocztówki, zaproszenia, listu prywatnego,      prostego listu formalnego, 3) podstawowe realia socjokulturowe danego	i) kultura - dziedziny      kultury, twórcy i ich      dzieła, uczestnictwo w      kulturze,
obszaru językowego i Polski, z uwzględnieniem   tematyki integracji europejskiej i kontekstu   międzykulturowego	j) sport - dyscypliny      sportu, sprzęt sportowy,      imprezy sportowe, sport      wyczynowy, sporty
	ekstremalne,
	k) zdrowie - higieniczny      tryb życia, schorzenia,
	ich przyczyny, objawy i      leczenie,      niepełnosprawni,      uzależnienia, system      ochrony zdrowia,
	l) nauka, technika -      odkrycia naukowe,      wynalazki, obsługa i      korzystanie z urządzeń      technicznych, współczesne      środki przekazu i
	przetwarzania informacji,   m) świat przyrody - klimat,      świat roślin i
	zwierząt, krajobraz,      zagrożenie i ochrona      środowiska naturalnego,      klęski żywiołowe,
	przestrzeń kosmiczna,   n) państwo i społeczeństwo -      struktura państwa,      urzędy, organizacje      międzynarodowe,
	problemy i konflikty      wewnętrzne i      międzynarodowe,      przestępczość, polityka      społeczna, partie i      politycy, kościoły i      religie, gospodarka,
	o) elementy wiedzy o krajach      obszaru językowego,      którego język jest      zdawany, 2) zasady konstruowania różnych   form wypowiedzi:
	a) ustnych - formy      nawiązywania kontaktu z      rozmówcą, przekazywania      komunikatu i kończenia      rozmowy, zasady      prezentacji,
	b) pisemnych - ogłoszenia,      notatki, ankiety,      pocztówki, zaproszenia,      listu prywatnego,      prostego listu      formalnego, opisu,      rozprawki, recenzji,      opowiadania,
	3) realia socjokulturowe danego   obszaru językowego i Polski,   z uwzględnieniem tematyki   integracji europejskiej i   kontekstu międzykulturowego,
	4) normy socjokulturowe   pomagające w funkcjonowaniu   na rynku pracy

 

II. Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstu w zakresie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) rozumienia ze słuchu tekstu prostego pod   względem treści i o niewielkim stopniu   zróżnicowania struktur leksykalno-   gramatycznych, czyli:   a) określania głównej myśli tekstu,	1) rozumienia ze słuchu tekstu   bogatego pod względem treści   i o wysokim stopniu   zróżnicowania struktur   leksykalno-gramatycznych,
b) określania głównych myśli poszczególnych      części tekstu,	czyli:   a) określania głównej myśli
c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone      informacje,	tekstu,   b) określania głównych
d) wyselekcjonowania informacji,   e) określania intencji autora lub nadawcy	myśli poszczególnych      części tekstu,
tekstu,   f) rozróżniania formalnego i nieformalnego	c) stwierdzania, czy tekst      zawiera określone
stylu tekstu,   g) określania kontekstu sytuacyjnego      (miejsca, czasu, warunków, uczestników),	informacje,   d) wyselekcjonowania      informacji,
2) rozumienia tekstu czytanego, prostego pod   względem treści i stopnia zróżnicowania	e) określania intencji      autora lub nadawcy
struktur leksykalno-gramatycznych, czyli:   a) określania głównej myśli tekstu,	tekstu,   f) rozróżniania formalnego i
b) określania głównych myśli poszczególnych      części tekstu,   c) stwierdzania, czy tekst zawiera określone      informacje,	nieformalnego stylu      tekstu,   g) określania kontekstu      sytuacyjnego (miejsca,
d) wyselekcjonowania informacji,   e) określania intencji autora tekstu,   f) rozpoznawania związków między      poszczególnymi częściami tekstu,	czasu, warunków,      uczestników), 2) rozumienia tekstu czytanego,   bogatego pod względem treści
g) określania kontekstu komunikacyjnego      (nadawca - odbiorca, forma wypowiedzi),	i o wysokim stopniu   zróżnicowania struktur
h) rozróżniania formalnego i nieformalnego      stylu tekstu	leksykalno-gramatycznych,   czyli:   a) określania głównej myśli
	tekstu,   b) określania głównych myśli      poszczególnych części
	tekstu,   c) stwierdzania, czy tekst      zawiera określone
	informacje,
	d) wyselekcjonowania      informacji,
	e) określania intencji      autora tekstu,   f) rozpoznawania związków      między poszczególnymi
	częściami tekstu,   g) określania kontekstu      komunikacyjnego
	(nadawca - odbiorca,      forma wypowiedzi),   h) rozróżniania formalnego i      nieformalnego stylu      tekstu,
	i) oddzielania faktów od      opinii,
	j) rozpoznawania      różnorodnych struktur      leksykalno-gramatycznych      w podanym kontekście

 

III. Zdający wykazuje się umiejętnością tworzenia tekstu w postaci:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) krótkiej wypowiedzi ustnej, uwzględniającej:   a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc,	1) dłuższej, wieloaspektowej   wypowiedzi ustnej,
zjawisk, czynności,   b) relacjonowanie wydarzeń,   c) przedstawianie i uzasadnianie własnych	uwzględniającej:   a) opisywanie ludzi,      przedmiotów, miejsc,
opinii,	zjawisk, czynności,
d) poprawne stosowanie środków leksykalno-      gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji, 2) krótkiej wypowiedzi pisemnej, uwzględniającej:	b) relacjonowanie wydarzeń,   c) przedstawianie i      uzasadnianie własnych
a) opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc,      zjawisk, czynności,   b) relacjonowanie wydarzeń,   c) wyrażanie stanów emocjonalnych,   d) przedstawianie i uzasadnianie własnych	opinii, projektów,      działań,   d) poprawne stosowanie      środków leksykalno-      gramatycznych, adekwatnie
opinii,   e) poprawne stosowanie środków leksykalno-	do ich funkcji,   e) przedstawianie faktów
gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji,   f) wypowiadanie się w określonej formie z	oraz opinii innych osób, 2) dłuższej, wieloaspektowej
zachowaniem podanego limitu słów	wypowiedzi pisemnej,   uwzględniającej:
	a) opisywanie ludzi,      przedmiotów, miejsc,
	zjawisk, czynności,
	b) relacjonowanie wydarzeń,
	c) wyrażanie różnorodnych      intencji oraz stanów      emocjonalnych,
	d) przedstawianie i      uzasadnianie opinii      własnych i innych osób,
	e) poprawne stosowanie      środków leksykalno-      gramatycznych, adekwatnie      do ich funkcji,
	f) wypowiadanie się w      określonej formie z      zachowaniem podanego      limitu słów

 

IV. Zdający wykazuje się umiejętnością reagowania językowego w zakresie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) mówienia, w tym:	1) mówienia, w tym:
a) uczestniczenia w prostej rozmowie -      inicjowania jej, podtrzymywania oraz      kończenia,   b) uzyskiwania, udzielania lub odmowy      informacji, wyjaśnień, pozwoleń,	a) uczestniczenia w dyskusji      - udzielania informacji,      wyjaśnień,      argumentowania, wyrażania      i obrony własnych opinii
c) prowadzenia prostych negocjacji w      sytuacjach życia codziennego,   d) poprawnego stosowania środków językowych	i poglądów,   b) interpretowania i      komentowania
służących do wyrażania różnorodnych      intencji oraz stanów emocjonalnych,	przedstawionych faktów      oraz opinii innych osób,
adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, 2) pisania prostej wypowiedzi, w tym:   a) wyrażania stanów emocjonalnych, będących      reakcją na informacje zawarte w      przedstawionych tekstach,   b) uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub      odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,   c) poprawnego stosowania środków językowych,      adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej	c) dokonywania podsumowania      dyskusji, rozmów i      wypowiedzi,   d) poprawnego stosowania      środków językowych      służących do wyrażania      różnorodnych intencji      oraz stanów      emocjonalnych, adekwatnie      do sytuacji      komunikacyjnej,
	2) pisania wypowiedzi bogatej   pod względem treści i
	o zróżnicowanych strukturach   leksykalno-gramatycznych, w   tym:   a) wyrażania stanów      emocjonalnych,
	będących reakcją na      informacje zawarte w      przedstawionych tekstach,
	b) uzyskiwania, udzielania,      przekazywania lub odmowy      informacji, wyjaśnień,      pozwoleń,
	c) poprawnego stosowania      środków językowych,      adekwatnie do sytuacji      komunikacyjnej

 

V. Zdający wykazuje się umiejętnością przetwarzania tekstu w zakresie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) mówienia, w tym relacjonowania, przetwarzania   i przekazywania tekstów przeczytanych w języku   obcym lub języku polskim oraz treści   materiałów ikonograficznych, 2) pisania, w tym relacjonowania, przetwarzania   i przekazywania tekstów przeczytanych   w języku obcym lub języku polskim	1) mówienia, w tym:   a) relacjonowania,      przetwarzania i      przekazywania tekstów      przeczytanych w języku      obcym lub języku polskim      oraz treści materiałów      ikonograficznych,   b) stosowania zmiany      rejestru, stylu lub formy      tekstu,
	2) pisania, w tym:   a) relacjonowania,      przetwarzania i      przekazywania tekstów      przeczytanych w języku      obcym lub języku polskim,
	b) stosowania zmian struktur      leksykalno-gramatycznych,      rejestru, stylu lub formy      tekstu

 

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY 

będący drugim językiem nauczania w szkołach lub oddziałach dwujęzycznych

I. WIEDZA

Zdający wykazuje się znajomością:

  1)   złożonych struktur leksykalno-gramatycznych umożliwiających:

a)  rozpoznawanie i właściwy odbiór tekstów kultury danego obszaru językowego,

b)  formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem fonetycznym, ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym,

  2)   zasad konstruowania różnych form wypowiedzi ustnych i pisemnych,

  3)   tradycji i realiów cywilizacyjno-kulturowych danego obszaru językowego i Polski, z uwzględnieniem elementów literatury, historii, geografii, historii sztuki, socjologii, ekonomii, polityki oraz tematyki integracji europejskiej i kontekstu międzykulturowego.

II. UMIEJĘTNOŚCI JĘZYKOWE

Zdający wykazuje się umiejętnością posługiwania się językiem obcym w zakresie:

  1)   odbioru tekstu, czyli rozumienia ze słuchu i rozumienia tekstów czytanych, bogatych pod względem treści, o wysokim stopniu zróżnicowania tematyki oraz struktur leksykalno-gramatycznych, z uwzględnieniem:

a)  określania głównej myśli tekstu,

b)  określania głównych myśli poszczególnych części tekstu,

c)  stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,

d)  selekcjonowania, klasyfikowania i hierarchizowania informacji i argumentów,

e)  określania intencji i opinii autora lub nadawcy tekstu,

f)  oddzielania faktów od opinii,

g)  rozróżniania formalnego i nieformalnego stylu tekstu,

h)  określania kontekstu sytuacyjnego lub komunikacyjnego,

i)  określania związków między poszczególnymi częściami tekstu czytanego,

j)  rozpoznawania w tekście środków stylistycznych oraz zjawisk językowych powodujących niejednoznaczność wypowiedzi (homonimii, idiomów, związków frazeologicznych),

k)  określania typu tekstu,

l)  rozpoznawania różnorodnych struktur leksykalno-gramatycznych oraz określania pól semantycznych w podanym kontekście,

  2)   tworzenia tekstu w formie wieloaspektowej wypowiedzi ustnej lub pisemnej, uwzględniającej:

a)  opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, zjawisk, czynności,

b)  relacjonowanie wydarzeń,

c)  przedstawianie i uzasadnianie własnych opinii, projektów, działań,

d)  argumentowanie,

e)  stosowanie środków leksykalno-gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji,

f)  pisemne wypowiadanie się w określonej formie, z zachowaniem podanego limitu słów,

  3)   reagowania językowego w formie ustnej lub pisemnej, czyli:

a)  uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

b)  uczestniczenia w dyskusji - udzielania informacji, wyjaśnień, argumentowania, wyrażania i obrony własnych opinii i poglądów oraz negocjowania,

c)  interpretowania i komentowania przedstawionych faktów oraz opinii innych osób,

d)  dokonywania podsumowania dyskusji, rozmów i wypowiedzi,

e)  stosowania środków językowych służących do wyrażania różnorodnych intencji oraz stanów emocjonalnych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej,

  4)   przetwarzania tekstu w formie ustnej lub pisemnej, z uwzględnieniem:

a)  relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów, usłyszanych lub przeczytanych w języku obcym lub języku polskim,

b)  wyjaśniania znaczenia materiałów ikonograficznych, tabel, wykresów,

c)  stosowania zmiany rejestru, stylu lub formy tekstu.

III. UMIEJĘTNOŚĆ KORZYSTANIA Z WIEDZY DOTYCZĄCEJ REALIÓW CYWILIZACYJNO-KULTUROWYCH DO ODBIORU TEKSTÓW KULTURY

Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstów kultury danego obszaru językowego w zakresie:

  1)   rozpoznawania odniesień do kontekstu cywilizacyjno-kulturowego,

  2)   rozpoznawania znaczeń metaforycznych, aluzji i symboli kulturowych,

  3)   interpretowania dzieł lub ich fragmentów w konwencjach gatunkowych i w konwencjach prądów artystycznych epoki.

JĘZYK OBCY NOWOŻYTNY 

dla osób niesłyszących

I. Zdający zna:

  1)   podstawowe struktury leksykalno-gramatyczne umożliwiające formułowanie wypowiedzi poprawnych pod względem ortograficznym, morfosyntaktycznym i leksykalnym, w zakresie następujących tematów:

a)  człowiek - dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje,

b)  dom - miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia,

c)  szkoła - przedmioty nauczania, życie szkoły,

d)  praca - popularne zawody,

e)  życie rodzinne i towarzyskie - członkowie rodziny, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości,

f)  żywienie - podstawowe artykuły spożywcze, posiłki,

g)  zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, korzystanie z usług,

h)  podróżowanie i turystyka - podstawowe środki transportu, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie,

i)  kultura - podstawowe dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze,

j)  sport - popularne dyscypliny sportu, podstawowy sprzęt sportowy, imprezy sportowe,

k)  zdrowie - higieniczny tryb życia, podstawowe schorzenia, ich objawy i leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia,

l)  świat przyrody - pogoda, świat roślin i zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego,

m)  elementy wiedzy o krajach obszaru językowego, którego język jest zdawany,

  2)   zasady konstruowania różnych form wypowiedzi pisemnych:

ogłoszenia, notatki, formularza, ankiety, pocztówki, zaproszenia, listu prywatnego,

  3)   podstawowe realia socjokulturowe danego obszaru językowego i Polski.

II. Zdający wykazuje się umiejętnością odbioru tekstu w zakresie rozumienia tekstu czytanego, czyli:

  1)   określania głównej myśli tekstu,

  2)   określania głównych myśli poszczególnych części tekstu,

  3)   stwierdzania, czy tekst zawiera określone informacje,

  4)   wyselekcjonowania informacji,

  5)   określania kontekstu komunikacyjnego,

  6)   rozpoznawania podstawowych struktur leksykalno-gramatycznych w podanym kontekście.

III. Zdający wykazuje się umiejętnością tworzenia tekstu w postaci wypowiedzi pisemnej, uwzględniającej:

  1)   opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, czynności,

  2)   relacjonowanie wydarzeń,

  3)   wyrażanie prostych intencji oraz stanów emocjonalnych,

  4)   poprawne stosowanie środków leksykalno-gramatycznych, adekwatnie do ich funkcji.

IV. Zdający wykazuje się umiejętnością reagowania językowego w zakresie pisania, w tym:

  1)   adekwatnych reakcji na informacje zawarte w przedstawionych tekstach lub materiałach ikonograficznych,

  2)   uzyskiwania, udzielania, przekazywania lub odmowy informacji, wyjaśnień, pozwoleń,

  3)   poprawnego stosowania środków językowych, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej.

V. Zdający wykazuje się umiejętnością przetwarzania tekstu w zakresie pisania, w tym:

  1)   relacjonowania, przetwarzania i przekazywania tekstów przeczytanych w języku obcym lub języku polskim,

  2)   stosowania zmian struktur leksykalno-gramatycznych lub formy tekstu.

JĘZYKI OBCE KLASYCZNE I KULTURA ANTYCZNA 

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

 

1. Gramatykę języka łacińskiego:	1. Gramatykę języka greckiego:
W ZAKRESIE MORFOLOGII
1) rzeczownik: formy fleksyjne rzeczowników    deklinacji 1. - 5.; nieregularności w    odmianie rzeczowników: filius, deus, vis,    domus, Iuppiter; pluralia tantum;    równozgłoskowe nazwy rzek i miejscowości z    nominativus singularis na -is, 2) przymiotnik: formy fleksyjne przymiotników    deklinacji 1. - 3.; regularne, nieregularne i    opisowe stopniowanie przymiotników,	grafika: 1, 2
3) zaimek: formy fleksyjne i zasady użycia    zaimków osobowych, dzierżawczych,    wskazujących, określających, względnych,    pytających, zwrotnych, nieokreślonych; formy    i zasady użycia przymiotników zaimkowych,
4) liczebnik: liczebniki główne i porządkowe, 5) przysłówek: zasady tworzenia przysłówków od
przymiotników deklinacji 1. - 3.; zasady    regularnego i nieregularnego stopniowania    przysłówków, 6) czasownik: formy podstawowe czasowników;    strona czynna i bierna we wszystkich czasach    w indikatiwie i koniunktiwie; infinitivus    activi i passivi praesentis, perfecti,    futuri; imperativus praesentis activi i
passivi; participia: participium praesentis    activi, participium perfecti passivi,
participium futuri activi, participium futuri    passivi (gerundivum); gerundium; supinum;    czasowniki nieregularne: "sum" i złożenia;    "eo" i złożenia; "volo", "nolo", "malo";    "fero"; "fio"; "odi", "memini", "coepi";    verba deponentia i semideponentia, verba    defectiva; gramatyczna kategoria czasu
oraz trybu (funkcje koniunktiwu)
W ZAKRESIE SKŁADNI
7) części zdania: podmiot, orzeczenie (proste i    złożone), przydawka (przymiotnikowa,    dopełniaczowa, przyimkowa), dopełnienie    (bliższe i dalsze), okolicznik, 8) związki składniowe w zdaniu: związek zgody,    związek rekcji, w tym rekcja czasowników,    przyimków, liczebnika milia, związek	7) części zdania: podmiot,    orzeczenie (proste i    złożone), przydawka    (przymiotnikowa,    dopełniaczowa, przyimkowa),    dopełnienie (bliższe i    dalsze), okolicznik,
przynależności, 9) funkcje komunikatywne zdań (zdanie    oznajmujące, pytajne, rozkazujące), struktura    składniowa zdania w stronie czynnej i    biernej, w tym z deponentiami jako    orzeczeniami, 10) funkcje składniowe i semantyczne rzeczownika    w poszczególnych przypadkach (tzw. składnia	8) szyk w zdaniu: przydawkowy    i orzeczeniowy, 9) związki składniowe w    zdaniu: związek zgody,    związek rekcji, w tym    rekcja czasowników,    przyimków, związek    przynależności,
przypadków), 11) funkcje składniowe i semantyczne nieosobowych    form czasownika (infinitivus, participium,    gerundium, supinum), 12) konstrukcje składniowe charakterystyczne dla    łaciny (accusativus cum infinitivo,    nominativus cum infinitivo, ablativus    absolutus, coniugatio periphrastica activa,	10) funkcje komunikatywne zdań    (zdanie oznajmujące,    pytajne, rozkazujące),    struktura składniowa zdania    w stronie czynnej i    biernej, w tym    z deponentiami jako    orzeczeniami,
coniugatio; periphrastica passiva,    accusativus duplex, nominativus duplex,    dativus possessivus; składnia nazw miast), 13) sposoby wyrażania przeczenia, consecutio    temporum,	11) funkcja rodzajnika, 12) funkcje składniowe i    semantyczne nieosobowych    form czasownika    (infinitivus, participium),
14) budowę zdań złożonych współrzędnie i    podrzędnie	13) konstrukcje składniowe    charakterystyczne dla greki    (accusativus cum    infinitivo, nominativus cum    infinitivo, genetivus    absolutus, accusativus
	duplex, nominativus    duplex), 14) sposoby wyrażania    przeczenia, 15) budowę zdań złożonych    współrzędnie i podrzędnie
2. Kulturę i tradycję antyczną - w zakresie wspólnym dla obu języków:
1) religię i mitologię: mity Greków i Rzymian; wierzenia religijne Greków i   Rzymian, kult i obrzędowość, genezę teatru i igrzysk olimpijskich; początki   chrześcijaństwa, 2) architekturę i sztukę: grecką architekturę sakralną (porządki   architektoniczne); rzeźbę grecką okresu klasycznego i hellenistycznego;   malarstwo wazowe; architekturę Rzymu - sakralną, użyteczności publicznej,   kommemoratywną, 3) filozofię i historię nauki w starożytności: główne kierunki filozoficzne i ich   najwybitniejszych przedstawicieli: jońska filozofia przyrody, sofiści,   Sokrates, Platon, Arystoteles, kierunki okresu hellenistycznego (epikureizm,   stoicyzm, sceptycyzm, cynizm), filozofię w Rzymie; antyczne centra naukowe   (Ateny, Aleksandria); najważniejsze wynalazki i osiągnięcia naukowe   starożytności, 4) życie polityczne i obywatelskie Greków i Rzymian: formy sprawowania władzy   (demokracja ateńska, ustrój polityczny Sparty, tyrania, monarchia, republika,   dyktatura, pryncypat i cesarstwo rzymskie), instytucje i urzędy państwowe,   podstawowe pojęcia związane z armią grecką i rzymską, strukturę społeczną   mieszkańców Grecji i Rzymu (prawa i obowiązki obywateli, niewolnictwo), 5) literaturę (i gatunki literackie) oraz jej najwybitniejszych przedstawicieli:   epos (Homer, Wergiliusz), lirykę (Safona, Alkajos, Archiloch, Tyrtajos,   Anakreont, Katullus, Owidiusz, Horacy), sielankę (Teokryt, Wergiliusz), satyrę   (Horacy), tragedię (Ajschylos, Sofokles, Eurypides), komedię (Arystofanes,   Menander, Plaut), historiografię grecką (Herodot) i rzymską (Liwiusz, Tacyt),   retorykę i jej najwybitniejszych przedstawicieli (Demostenes i Cyceron),   epistolografię (Cyceron, Seneka, Pliniusz Młodszy), początki piśmiennictwa   chrześcijańskiego (antyczne przekłady Biblii, autorów polsko-łacińskich:   Janicki, Kochanowski, Sarbiewski), 6) życie codzienne Greków i Rzymian: rodzinę i dom (prawa rodziców i prawa   dzieci, nazwisko Rzymianina, uroczystości rodzinne: urodziny, ślub, pogrzeb,   domy mieszkalne, dzień powszedni Rzymianina), szkołę i wychowanie (kalokagatia   - ideał wychowania ateńskiego, wychowanie spartańskie, etapy kształcenia w   Rzymie); rozrywki i życie towarzyskie, widowiska teatralne i cyrkowe, termy;   przyjęcia i zabawy, 7) historię i geografię Grecji: warunki naturalne i krainy geograficzne, kulturę   minojską i mykeńską, Wielką Kolonizację i jej zasięg terytorialny,   najważniejsze konflikty polityczne i militarne: wojny perskie, wojna   peloponeska, wojny z Macedonią, podboje Aleksandra Wielkiego, utratę   niepodległości, 8) historię i geografię Rzymu: rolę Lacjum i Etrurii w rozwoju cywilizacji   rzymskiej; konflikty zewnętrzne: wojny punickie, podboje Cezara, zasięg   terytorialny imperium i zarząd prowincjami, konflikty wewnętrzne: walki   plebejuszy z patrycjuszami, dyktaturę Sulli, powstanie Spartakusa, triumwiraty   i wojny domowe w I wieku p.n.e., prześladowania chrześcijan i edykt   mediolański, podział cesarstwa, upadek Cesarstwa Zachodniego, najazdy   barbarzyńców

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający umie:

  1)   stosować wiedzę o gramatyce i leksyce łacińskiej i greckiej do:

a)  rozpoznawania form morfologicznych,

b)  określania funkcji i zastosowania składniowego form morfologicznych,

c)  dokonywania prostych transformacji gramatycznych,

d)  klasyfikowania zdań podrzędnych,

e)  identyfikowania charakterystycznych dla łaciny i greki konstrukcji składniowych,

f)  wyjaśniania pojęć i terminów w języku polskim, mających źródło w łacinie i grece,

  2)   odczytywać oryginalny tekst, czyli:

a)  wyszukiwać informacje szczegółowe,

b)  rozpoznawać funkcję poszczególnych elementów tekstu oraz związków między nimi,

  3)   tłumaczyć tekst, czyli:

a)  rozpoznawać ogólny sens tekstu,

b)  oddać w przekładzie ogólny charakter i funkcję tłumaczonego tekstu,

c)  stosować poprawne techniki przekładu łacińskich lub greckich struktur morfologicznych, składniowych, zdaniowych, ponadzdaniowych,

d)  znajdować właściwe polskie odpowiedniki leksykalne dla łacińskich lub greckich wyrazów i związków frazeologicznych,

e)  redagować spójny i poprawny stylistycznie przekład.

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi interpretować przekazy kulturowe i tworzyć tekst własny, czyli:

  1)   analizować i syntezować treści zawarte w materiale źródłowym,

  2)   selekcjonować posiadane wiadomości i wykorzystywać je do wykonania zadania,

  3)   integrować wiedzę z różnych dziedzin,

  4)   wyrażać i uzasadniać swój punkt widzenia, opinię,

  5)   redagować wypowiedź, przestrzegając treściowych i formalnych zasad organizacji tekstu,

  6)   formułować wypowiedź zgodnie z zasadami poprawności językowej.

JĘZYK MNIEJSZOŚCI NARODOWEJ 

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest wartość sama w sobie    (autoteliczna) i wartość użytkowa języka    (język jako narzędzie), 2) co to jest znak i jakie są rodzaje znaków,    rozumie istotę języka jako dwuklasowego    systemu znaków, 3) gramatykę języka mniejszości narodowej w    zakresie umożliwiającym poprawne posługiwanie    się językiem w mowie i piśmie, 4) czym się różni język mówiony od pisanego; zna    podstawowe cechy obu typów języka wynikające    z różnic sytuacji komunikacyjnej, 5) jakie są różnice między językiem literackim i    dialektem, 6) jakie są style współczesnego języka    mniejszości narodowej; zna pojęcie stylu    językowego; zna pojęcie stylów artystycznych    i użytkowych; zna podstawowe cechy stylów    pisanych (urzędowego, publicystycznego,    naukowego) i mówionych (monologowego,    dialogowego), 7) jakie są podstawowe funkcje tekstów    językowych (komunikacyjna, ekspresywna,    impresywna), 8) pojęcie kultury języka, normy językowej,    błędu oraz rozróżnia podstawowe typy błędów    językowych, 9) jak poprawnie posługiwać się językiem    mniejszości narodowej w zależności od    sytuacji komunikacyjnej,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) na czym polega bogactwo    leksykalne i frazeologiczne    języka mniejszości    narodowej i jak je pomnażać    środkami rodzimymi, 2) pojęcie i typy stylizacji    językowej, 3) podstawowe cechy języka    poszczególnych epok    literackich, 4) co to jest akt mowy i jakie    są rodzaje aktów mowy; wie    o składnikach aktu mowy, o    jego sensie dosłownym i    intencjonalnym, 5) inne funkcje tekstu:    fatyczną, poetycką,    kreatywną, 6) jakie są językowe rezultaty    kontaktów języka    mniejszości narodowej z    innymi językami;    zna pojęcia zapożyczenia    leksykalnego i kalki    językowej
10) pojęcie perswazji i manipulacji językowej,
11) na czym polega publiczne zabieranie głosu,    zna zasady komunikacji językowej, zna    podstawowe zasady retoryki i językowego    savoir-vivre’u
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
12) utwory literackie i inne teksty kultury ważne    dla poczucia tożsamości narodowej i    przynależności do wspólnoty europejskiej oraz    światowej, wskazane w informatorze dla języka    mniejszości narodowej dla poziomu    podstawowego,	jak na poziomie podstawowym oraz: 7) teksty wskazane w    informatorze dla języka    mniejszości narodowej dla    poziomu rozszerzonego i
13) wartości narodowe związane z własnym    dziedzictwem kulturowym (np. ojczyzna, mała    ojczyzna, naród, społeczeństwo),	poznane w trakcie lektury    własnej, 8) pojęcie dziedzictwa
14) pojęcie tradycji literackiej i jej podstawowe    wyróżniki, 15) ogólne pojęcia i zjawiska kultury - dawne i	kulturowego, 9) wartości związane    z tradycją literacką,
współczesne - ważne dla zrozumienia czytanych    utworów literackich, 16) rozumie związek poznanych utworów z życiem	10) na czym polegają przemiany    w obrębie najważniejszych    gatunków literackich, np.
narodu i różnych grup wspólnotowych, 17) podstawowe wyróżniki utworu literackiego	dramatu jako gatunku,    eposu, powieści, sonetu,
właściwe dla różnych rodzajów i gatunków    literackich, 18) podstawowe tematy, motywy, toposy,	pieśni, hymnu, trenu i    innych gatunków lirycznych, 11) rozumie związki i
19) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki, teorii	zależności rodzajów
literatury i historii literatury, np.    konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj    i gatunek literacki, temat, wątek, motyw,    styl,	i gatunków literackich z    prądami artystycznymi, 12) cechy kodów komunikacyjnych    sztuk innych niż literatura
20) podstawowe kategorie estetyczne: komizm,    tragizm, patos, ironia, oraz ich cechy    artystyczne i funkcje - w zakresie niezbędnym    do zrozumienia utworów literackich,	(teatru, filmu, malarstwa), 13) rozumie związek między    dominującą funkcją językową    tekstu i jego formą oraz
21) podstawowe procedury analizy utworu    literackiego, np. odnalezienie dominanty    kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju    i gatunku literackiego, określenie nadawcy i    odbiorcy, konwencji estetycznej i    stylistycznej, rozpoznanie przesłania    ideowego utworu literackiego,	gatunkiem (przemówieniem,    referatem, artykułem,    esejem, wywiadem, dyskusją,    negocjacją), 14) rodzaje środków    stylistycznych właściwych    dla różnych odmian języka;
22) rozumie pojęcia: kultura wysoka, masowa,    kultura pop, arcydzieło, kicz	figury retoryczne, 15) rozumie, jakie związki
	zachodzą między różnymi    warstwami utworu    literackiego

 

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) rozpoznać różne rodzaje znaków w    prezentowanych wytworach kultury; rozpoznać,    co jest, a co nie jest systemem znaków;    wskazać w przedstawionym materiale (na    obrazie, w tekście, fragmencie filmu) znaki    różnego rodzaju,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) wyróżnić w tekście związki    frazeologiczne, 2) w podanym tekście rozpoznać    wyrazy zapożyczone
2) wskazać w tekście określone formy wymowy,    formy fleksyjne i połączenia wyrazowe:    rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych    części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe    związki składniowe,
3) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją    od homonimiczności form; pokazać poprawne i    manipulacyjne posługiwanie się wyrazami    wieloznacznymi,
4) odróżnić tekst językowo poprawny od    niepoprawnego,
5) wskazać istotne cechy języka mówionego i    pisanego oraz rozpoznać (według określonych    cech), czy tekst jest mówiony, czy pisany,
6) wskazać i rozpoznać w tekście literackim    elementy dialektu,
7) wskazać podstawowe cechy językowe    poszczególnych stylów; rozpoznać (według    określonych cech), w jakim stylu pisany jest    określony fragment,
8) odróżniać intencje aktu mowy, np. rozkaz od    prośby, pytanie od stwierdzenia; wydobyć    ukryte cechy aktu mowy; dostrzec w tekście    wypowiedzi ironię, sarkazm, prowokację,
9) rozpoznać funkcje określonych tekstów,
10) rozpoznać w tekście językowe środki perswazji    i manipulacji: odróżnić środki etyczne od    nieetycznych, szczerość od nieszczerości    wypowiedzi, pokazać określone środki    perswazji językowej, wskazać tekst    zawierający manipulację językową, odróżniać    zdania o faktach od zdań będących    interpretacją faktów,
11) wskazać, na czym polega istota pokrewieństwa    językowego
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
12) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia    wyrazów,	jak na poziomie podstawowym
13) odczytać znaczenia frazeologizmów,
14) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,    akapitu),
15) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,
16) wyodrębnić argumenty i wnioski,
17) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej    funkcję,
18) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ    adresata tekstu,
19) nazwać funkcję tekstu,
20) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i    języka tekstu; nazwać środki językowe i ich    funkcję w tekście,
21) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
22) odtworzyć informacje sformułowane wprost;    przetworzyć informacje, np. porządkować i    hierarchizować, wskazywać przyczyny i skutki,    oddzielać informacje od opinii
W tekstach literackich:
23) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
24) rozpoznać bohatera i sposoby jego kreowania w    utworze, 25) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu, 26) dostrzec różnice między fikcją literacką i    prawdą historyczną, 27) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole    kulturowe, np. biblijne, antyczne, 28) rozpoznać w tekście językowe środki    artystycznego wyrazu, 29) określić funkcję środków językowych w    utworze, 30) określić funkcję aktów mowy, 31) określić funkcję dialektyzmów, archaizmów,    słownictwa środowiskowego w tekście    literackim, 32) stosować konteksty właściwe utworów, 33) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu, 34) rozpoznać konwencję literacką utworu, 35) rozpoznać styl utworu, 36) rozpoznać cechy gatunkowe utworu, 37) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, 38) dostrzec cechy wspólne utworów, 39) dostrzec związki między utworem literackim i    innymi dziełami sztuki, 40) dostrzec w utworze wartości charakterystyczne    dla epoki, 41) rozpoznać powiązania utworów z historią, 42) dostrzec etyczne i estetyczne wartości    utworu, 43) dostrzec wartości uniwersalne, narodowe, 44) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,    kompensacyjną, formacyjną, 45) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem    utworu od sądów utrwalonych w tradycji	oraz: 3) określić funkcję    występujących w utworze    tematów, toposów, motywów, 4) określić funkcję (ideową i    kompozycyjną) aluzji    literackiej, znaku    kulturowego, np.    biblijnego, antycznego, 5) dostrzec związki między    różnymi warstwami utworu, 6) dostrzec związki dzieła    literackiego z kulturą i    filozofią epoki, 7) odczytać znaki tradycji    biblijnej,    chrześcijańskiej,    antycznej, 8) rozpoznać tradycję    literacką, 9) dostrzec przemiany gatunku    literackiego, 10) rozpoznać środki językowe,    decydujące o swoistości    wypowiedzi indywidualnej, 11) dostrzec cechy języka    charakterystyczne dla danej    epoki i stylu czytanych    utworów, 12) dostrzec strukturę    artystyczną utworu, 13) odczytać odniesienia do    innych dziedzin sztuki

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością    tego, dlaczego tak właśnie to robi, 2) wypowiadać się ze świadomością intencji    swojej wypowiedzi, 3) napisać krótki tekst w określonym stylu, 4) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do    czegoś, 5) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe    zasady retoryczne, 6) zachować się zgodnie z zasadami językowego    savoir-vivre'u, 7) napisać spójny tekst na określony temat, 8) gromadzić, selekcjonować materiał,    hierarchizować argumenty; formułować hipotezy    i wnioski, 9) interpretować utwór na podstawie jego    analizy, 10) stosować podstawowe pojęcia z zakresu    historii literatury, teorii literatury i    nauki o języku,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) redagować własną wypowiedź   zgodnie z cechami gatunku i   zamierzoną funkcją tekstu   (rozprawki, recenzji,   interpretacji utworu   literackiego lub jego   fragmentu, interpretacji   porównawczej), 2) interpretować funkcję   występujących w dziele   tematów, motywów, 3) integrować wiedzę z zakresu   historii literatury, teorii   literatury, językoznawstwa i   nauki o kulturze, 4) oceniać według wskazanych   przez siebie kryteriów
11) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść    dzieło do biografii autora, filozofii,    religii, życia, człowieka,
12) streszczać, parafrazować, cytować,    komentować, wnioskować,
13) formułować i uzasadniać opinie, 14) porównywać dzieła,
15) prezentować własne przeżycia wynikające z    kontaktów ze sztuką,
16) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc    swojego stanowiska,
17) mówić i pisać z dbałością o estetykę    wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENiA
18) korzystać z klasycznych źródeł informacji:    słowników, encyklopedii, 19) korzystać z Internetu i innych    elektronicznych źródeł informacji, 20) wykonać opis bibliograficzny, 21) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej    selekcji według określonych kryteriów;    wykorzystać ją do opracowania tematu, 22) scalać zdobyte informacje w różne formy    wypowiedzi, 23) notować, sporządzić plan, konspekt,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) tworzyć zestawy   bibliograficzne na określony   temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych, 8) sporządzać zapis   komputerowy, audio i wideo
24) gromadzić teksty literackie i inne teksty    kultury, poznane w toku lektury własnej,    stanowiące odniesienie do lektur poznanych w    szkole,
25) analizować i korygować błędy językowe    popełnione przez siebie lub dostrzeżone w    czytanych tekstach

 

JĘZYK GRUPY ETNICZNEJ 

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:*

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE WIEDZY O JĘZYKU
1) co to jest wartość sama w sobie   (autoteliczna) i wartość użytkowa języka   (język jako narzędzie), 2) rozumie istotę języka jako dwuklasowego    systemu znaków, 3) gramatykę języka etnicznego w zakresie    umożliwiającym poprawne posługiwanie się    językiem w mowie i piśmie, 4) czym się różni język mówiony od pisanego; zna    podstawowe cechy obu typów języka wynikające    z różnic sytuacji komunikacyjnej, 5) zróżnicowanie dialektalne języka etnicznego i    potrafi określić podstawowe różnice między    dialektami języka etnicznego, 6) podstawowe cechy stylu pisanego i mówionego    (monologowego, dialogowego), 7) jakie są różnice między językiem literackim i    dialektem, 8) jakie są podstawowe funkcje tekstów    językowych (komunikacyjna, ekspresywna,    impresywna), 9) pojęcie kultury języka, normy językowej,    błędu oraz rozróżnia podstawowe typy błędów    językowych, 10) jak poprawnie posługiwać się językiem    etnicznym w zależności od sytuacji    komunikacyjnej, 11) na czym polega publiczne zabieranie głosu,    zna zasady komunikacji językowej, zna    podstawowe zasady retoryki i językowego    savoir-vivre'u	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) najważniejsze cechy    dialektu swej okolicy, 2) na czym polega bogactwo    leksykalne i frazeologiczne    języka etnicznego i jak je    pomnażać środkami    rodzimymi, 3) pojęcie i typy stylizacji    językowej, 4) co to jest akt mowy i jakie    są rodzaje aktów mowy; wie    o składnikach aktu mowy, o    jego sensie dosłownym i    intencjonalnym, 5) pojęcie perswazji i    manipulacji językowej, 6) jakie były najważniejsze    procesy językowe, 7) jakie są językowe rezultaty    kontaktów języka etnicznego    z innymi językami; zna    pojęcie zapożyczenia    leksykalnego i jego rodzaje
W ZAKRESIE WIEDZY O LITERATURZE I KULTURZE
12) utwory literackie i inne teksty kultury ważne    dla poczucia tożsamości etnicznej i    przynależności do wspólnoty europejskiej oraz    światowej, wskazane w informatorze dla języka    grupy etnicznej dla poziomu podstawowego,	jak na poziomie podstawowym oraz: 8) teksty wskazane w    informatorze dla języka    grupy etnicznej dla poziomu
13) tradycję i kulturę grupy etnicznej, 14) wartości związane z własnym dziedzictwem	rozszerzonego i poznane w    trakcie lektury własnej,
kulturowym, np. grupa etniczna,    społeczeństwo, mała ojczyzna, ojczyzna,    naród,	9) rozumie związek poznanych    utworów z życiem grupy    etnicznej,
15) pojęcie tradycji literackiej i jej podstawowe    wyróżniki,	10) pojęcie dziedzictwa    kulturowego,
16) ogólne pojęcia i zjawiska kultury - dawne i    współczesne - ważne dla zrozumienia czytanych    dzieł,	11) wartości związane z    tradycją literacką, 12) wyróżniki najważniejszych
17) rozumie związek poznanych dzieł z życiem    grupy etnicznej i narodu,	gatunków literackich, 13) rozumie związki i
18) podstawowe wyróżniki dzieła literackiego    właściwe dla różnych rodzajów i gatunków    literackich,	zależności rodzajów i    gatunków literackich z    prądami artystycznymi,
19) podstawowe tematy, motywy, toposy,	14) rozumie związek między
20) podstawowe pojęcia z zakresu poetyki, teorii    literatury i historii literatury, np.    konwencja literacka, prąd artystyczny, rodzaj    i gatunek literacki, temat, wątek, motyw,    styl,	dominującą funkcją językową    tekstu i jego formą oraz    gatunkiem (przemówieniem,    referatem, artykułem,    esejem, wywiadem, dyskusją,
21) podstawowe kategorie estetyczne: komizm,    tragizm, patos, ironię oraz ich cechy    artystyczne i funkcje - w zakresie niezbędnym    do zrozumienia czytanych utworów,	negocjacją), 15) rodzaje środków    stylistycznych właściwych    dla różnych odmian języka;
22) podstawowe procedury analizy utworu    literackiego, np. odnalezienie dominanty    kompozycyjnej; rozpoznanie konwencji rodzaju    i gatunku literackiego, określenie nadawcy i    odbiorcy, konwencji estetycznej i    stylistycznej, rozpoznanie przesłania    ideowego utworu literackiego,	figury retoryczne, 16) rozumie, jakie związki    zachodzą między różnymi    warstwami dzieła    literackiego, 17) cechy kodów komunikacyjnych    sztuk innych niż
23) rozumie pojęcia: kultura wysoka, masowa,    kultura pop, arcydzieło, kicz	literatura, np. malarstwa,    rzeźby, grafiki

 

* Określenie "wie i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o języku; określenie "zna i rozumie" należy odnieść do standardów wymagań z zakresu wiedzy o literaturze i kulturze.

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE ODBIORU TEKSTÓW KULTURY
1) odczytać tekst napisany w języku etnicznym,	jak na poziomie podstawowym
2) przetłumaczyć tekst napisany w języku    etnicznym na język polski i odwrotnie,	oraz: 1) wskazać i rozpoznać
3) wskazać w tekście określone formy wymowy,    formy fleksyjne i połączenia wyrazowe:    rozpoznać formy fleksyjne wyrazów różnych    części mowy, rozpoznać i nazwać podstawowe    związki składniowe,	elementy gwar    terytorialnych, 2) rozpoznać różne rodzaje    znaków w prezentowanych    wytworach kultury;
4) rozpoznać wieloznaczność słowa i odróżnić ją    od homonimiczności form,	rozpoznać, co jest, a co    nie jest systemem znaków;
5) wyróżnić w tekście związki frazeologiczne,	wskazać w przedstawionym
6) wskazać ślady procesów dawnych we    współczesnym języku etnicznym,	materiale (na obrazie, w    tekście, fragmencie filmu)
7) odróżnić tekst językowo poprawny od    niepoprawnego,	znaki różnego rodzaju, 3) rozpoznać w tekście
8) rozpoznać w tekście wyrazy zapożyczone i    podać ich odpowiedniki w języku etnicznym,	językowe środki perswazji i    manipulacji: odróżnić
9) wskazać w tekście stylizację,	środki etyczne od
10) wskazać istotne cechy języka mówionego, w    jego odmianie dialektalnej, i pisanego,	nieetycznych,    szczerość od nieszczerości
11) odróżnić intencje aktu mowy, np. rozkaz od    prośby, pytanie od stwierdzenia,	wypowiedzi, wskazać tekst    zawierający manipulację
12) rozpoznać funkcje określonych tekstów,	językową, pokazać określone
13) odróżnić zdania o faktach od zdań będących    interpretacją faktów,	środki perswazji językowej, 4) wydobyć w tekście
14) wskazać, na czym polega istota pokrewieństwa    języka etnicznego z innymi językami	wypowiedzi ukryte cechy    aktu mowy; dostrzec    ironię, sarkazm, prowokację
W tekstach publicystycznych i popularnonaukowych:
15) odczytać dosłowne i metaforyczne znaczenia    wyrazów,	jak na poziomie podstawowym
16) odczytać znaczenia frazeologizmów,
17) odczytać sens fragmentów (zdań, grupy zdań,    akapitu),
18) wyodrębnić tezę (główną myśl) całego tekstu,
19) wyodrębnić argumenty i wnioski,
20) rozpoznać zasadę kompozycyjną tekstu i jej    funkcję,
21) rozpoznać i określić typ nadawcy i typ    adresata tekstu,
22) nazwać funkcję tekstu,
23) rozpoznać charakterystyczne cechy stylu i    języka tekstu; nazwać środki językowe i ich    funkcję w tekście,
24) rozpoznać cechy gatunkowe tekstu,
25) odtworzyć informacje sformułowane wprost;    przetworzyć informacje: np. porządkować i    hierarchizować; wskazywać przyczyny i skutki,    oddzielać informacje od opinii
W tekstach literackich:
26) rozpoznać tematy, wątki, motywy,	jak na poziomie podstawowym
27) rozpoznać bohatera i sposoby jego kreowania w    utworze, 28) odczytać treści dosłowne i ukryte utworu, 29) dostrzec różnice między fikcją literacką i    prawdą historyczną, 30) rozpoznać aluzje literackie, znaki i symbole    kulturowe, np. antyczne, biblijne, 31) rozpoznać w tekście językowe środki    artystycznego wyrazu, 32) określić funkcję środków językowych w    utworze, 33) określić funkcję aktów mowy, 34) określić odmianę dialektalną języka    etnicznego, jaką napisany jest dany utwór, i    określić związek między językiem utworu i    opisywanymi realiami, 35) określić funkcję dialektyzmów, archaizmów,    słownictwa środowiskowego w tekście    literackim, 36) stosować konteksty właściwe utworów, 37) rozpoznać przybliżony czas powstania utworu, 38) rozpoznać konwencję literacką utworu, 39) rozpoznać styl utworu, 40) rozpoznać cechy gatunkowe utworu, 41) rozpoznać parafrazę, parodię, trawestację, 42) dostrzec cechy wspólne i różne utworów, 43) dostrzec związki między utworem literackim i    innymi dziełami sztuki, 44) dostrzec w dziele wartości charakterystyczne    dla epoki, 45) rozpoznać powiązania utworów z historią, 46) dostrzec etyczne i estetyczne wartości    utworu, 47) dostrzec wartości uniwersalne i narodowe, 48) rozpoznać funkcję utworu, np. dydaktyczną,    kompensacyjną, formacyjną,	oraz: 5) określić funkcję    występujących w dziele    tematów, toposów, motywów, 6) określić funkcję (ideową i    kompozycyjną) aluzji    literackiej, znaku    kulturowego, np.    antycznego, biblijnego, 7) dostrzec związki między    różnymi warstwami dzieła, 8) dostrzec związki dzieła z    kulturą i filozofią epoki, 9) odczytać znaki tradycji    antycznej, biblijnej,    chrześcijańskiej, 10) rozpoznać tradycję    literacką, 11) dostrzec przemiany gatunku    literackiego, 12) rozpoznać środki językowe,    decydujące o swoistości    wypowiedzi indywidualnej, 13) dostrzec cechy języka    charakterystyczne dla danej    epoki i stylu czytanych    utworów, 14) dostrzec strukturę    artystyczną dzieła, 15) odczytać odniesienia do    innych dziedzin sztuki
49) powiązać odczytanie dzieła z historią    regionu, Polski i Europy (tradycją etniczną,    narodową, europejską),
50) odróżnić osobiste sądy związane z odbiorem    utworu od sądów utrwalonych w tradycji

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający potrafi:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
W ZAKRESIE TWORZENIA TEKSTU WŁASNEGO
1) napisać spójny tekst na określony temat,	jak na poziomie podstawowym
2) poprawnie mówić i pisać, ze świadomością    tego, dlaczego tak właśnie to robi, 3) stosować techniki przekładu, 4) nadać przekładowi spójność i poprawność    stylistyczną,	oraz: 1) redagować własną wypowiedź   zgodnie z cechami gatunku i   zamierzoną funkcją tekstu   (rozprawki, recenzji,
5) wypowiadać się ze świadomością intencji    swojej wypowiedzi,	interpretacji utworu   literackiego lub jego
6) skonstruować tekst mający przekonać kogoś do    czegoś,	fragmentu, interpretacji   porównawczej),
7) publicznie zabrać głos, stosując podstawowe    zasady retoryczne,	2) interpretować funkcję   występujących w dziele
8) zachować się zgodnie z zasadami językowego    savoir-vivre'u,	tematów, motywów, 3) integrować wiedzę z zakresu
9) gromadzić, selekcjonować materiał,    hierarchizować argumenty; formułować hipotezy    i wnioski,	historii literatury, teorii   literatury, językoznawstwa i   nauki o kulturze,
10) interpretować utwór na podstawie jego    analizy,	4) oceniać według wskazanych   przez siebie kryteriów
11) stosować podstawowe pojęcia z zakresu    historii literatury, teorii literatury i    nauki o języku,
12) przywołać właściwe konteksty, np. odnieść    dzieło do biografii autora, filozofii,    religii, życia, człowieka,
13) streszczać, parafrazować, cytować,    komentować, wnioskować,
14) formułować i uzasadniać opinie,
15) porównywać utwory,
16) prezentować własne przeżycia wynikające z    kontaktów ze sztuką,
17) uczestniczyć w dialogu, dyskusji, broniąc    swojego stanowiska,
18) mówić i pisać z dbałością o estetykę    wypowiedzi
W ZAKRESIE SAMOKSZTAŁCENIA
19) korzystać z klasycznych źródeł informacji:    słowników, encyklopedii, 20) korzystać z Internetu i innych    elektronicznych źródeł informacji, 21) wykonać opis bibliograficzny, 22) wyszukać literaturę przedmiotu, dokonać jej    selekcji według określonych kryteriów;    wykorzystać ją do opracowania tematu, 23) scalać zdobyte informacje w różne formy    wypowiedzi, 24) notować, sporządzić plan, konspekt,	jak na poziomie podstawowym oraz: 5) tworzyć zestawy   bibliograficzne na określony   temat, 6) sporządzać przypisy, 7) tworzyć bazy danych, 8) sporządzać zapis   komputerowy, audio i wideo
25) gromadzić teksty literackie i inne teksty    kultury, poznane w toku lektury własnej,    stanowiące odniesienie do lektur poznanych w    szkole,
26) analizować i korygować błędy językowe    popełnione przez siebie lub dostrzeżone w    czytanych tekstach

 

HISTORIA 

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna faktografię i terminologię historyczną w stopniu umożliwiającym rozumienie przeszłości w odniesieniu do:

  1)   państw - ich organizacji, struktury władzy, terytorium,

  2)   systemów politycznych,

  3)   struktury i organizacji społeczeństw,

  4)   życia gospodarczego,

  5)   wydarzeń politycznych i militarnych oraz konfliktów i kryzysów społecznych, gospodarczych, religijnych i ideologicznych,

  6)   działalności najważniejszych postaci, dynastii, grup społecznych,

  7)   życia religijnego,

  8)   osiągnięć cywilizacyjnych,

  9)   osiągnięć kultury i sztuki, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
w wymiarze dziejów świata:	jak na poziomie podstawowym
1) różnorodność cywilizacji świata w przeszłości    i obecnie, 2) konflikty społeczne, wojny, ludobójstwo, w    tym Holocaust, 3) przemiany form gospodarowania od czasów	oraz: 1) trwałe osiągnięcia    cywilizacji starożytnych i    religie starożytnego    Wschodu,
najdawniejszych po współczesną rewolucję    techniczną oraz historyczny rozwój kultury    materialnej, 4) rola państwa jako podstawowej formy	2) przemiany ustrojowe w    Grecji i w Rzymie, 3) powstanie i rozwój religii    monoteistycznych,
zorganizowania społeczeństw i przemiany    państw, w wymiarze dziejów Europy: 5) fundamenty Europy; jedność i różnorodność    oraz przemiany ideowe, rola chrześcijaństwa w    tworzeniu tożsamości europejskiej,	4) kręgi cywilizacji    średniowiecznych; Europa a    inne cywilizacje, 5) znaczenie chrześcijaństwa w    cywilizacjach    średniowiecznej Europy,
6) kształtowanie się narodów Europy i ich wkład    w historię, współistnienie i konflikty    pomiędzy państwami,	6) funkcjonowanie władzy i    struktura społeczeństw    średniowiecznych,
7) przemiany w obrębie struktur, świadomości i    obyczajowości społeczeństw europejskich, w wymiarze historii Polski: 8) przemiany form państwa polskiego,	7) powstanie i rozwój Polski w    wiekach średnich oraz    znaczenie chrześcijaństwa    dla powstania i rozwoju
9) uwarunkowania i przeobrażenia polskiej    świadomości narodowej i politycznej, 10) rola Polski w dziejach gospodarki i struktur    społecznych Europy, 11) postawy jednostek oraz grup społecznych wobec	państwowości i kultury    polskiej, 8) cywilizacyjne przemiany w    Europie od odrodzenia do    oświecenia,
potrzeb epok, 12) wielokulturowość w dziejach Polski,    współistnienie religii i wyznań oraz    znaczenie chrześcijaństwa, w tym Kościoła    katolickiego	9) nowe horyzonty; Europa    wobec odmiennych kultur i    systemów wartości, 10) przeobrażenia    chrześcijaństwa w XVI i    XVII wieku,
	11) powstanie nowożytnej    państwowości, 12) uwarunkowania potęgi i    upadku Rzeczypospolitej
	Obojga Narodów, 13) rewolucja przemysłowa i jej    następstwa,
	14) mapa polityczna XIX-    wiecznej Europy i świata,
	15) przemiany świadomości    Europejczyków, 16) procesy demokratyzacyjne i    parlamentaryzm w XIX wieku,
	17) społeczeństwo polskie bez    własnego państwa,
	18) I i II wojna światowa -    geneza, charakter i    następstwa konfliktów,
	19) systemy totalitarne i ich    zbrodniczy charakter, 20) funkcjonowanie demokracji w    XX wieku, 21) ewolucja stosunków    międzynarodowych i ich    charakter oraz struktury    ponadnarodowe w polityce i    gospodarce,
	22) rewolucja techniczna w XX    wieku,
	23) przemiany w sferze kultury;    sobór watykański II i    encykliki papieskie,
	24) Rzeczpospolita między    okresem zniewolenia a    niepodległością

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje faktografię i terminologię historyczną do wyjaśnienia procesu historycznego:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) umieszcza opisywane wydarzenia w czasie i w   przestrzeni, 2) wskazuje przyczyny i skutki wydarzeń, 3) przeprowadza hierarchizację faktów, 4) uwzględnia zmiany zachodzące w czasie, 5) uogólnia fakty, 6) wskazuje cechy charakterystyczne   poszczególnych epok i okresów historycznych,	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) korzysta z różnorodnych   źródeł wiedzy historycznej -   wyszukuje i interpretuje   informacje zgodnie z   warsztatem historycznym, 2) wskazuje związki pomiędzy
7) korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy   historycznej - wyszukuje informacje	różnymi dziedzinami życia   społecznego (polityką,   gospodarką, kulturą) w   przeszłości

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia oraz ocenia wydarzenia i zjawiska historyczne, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) porównuje, czyli wskazuje różnice i   podobieństwa między wydarzeniami   historycznymi, 2) formułuje oceny, 3) uzasadnia sformułowane oceny	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) porównuje, czyli wskazuje   różnice i podobieństwa   między zjawiskami i   procesami, 2) krytycznie analizuje i   ocenia różne interpretacje   historii

 

HISTORIA 

dla osób niesłyszących

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna wydarzenia i słownictwo historyczne, tzn. wie, jakie w przeszłości były:

  1)   obszary państw, ich organizacja i struktura władzy,

  2)   systemy polityczne,

  3)   struktury i organizacje społeczeństw,

  4)   formy gospodarki,

  5)   wydarzenia polityczne i militarne oraz konflikty i kryzysy społeczne, gospodarcze, religijne i ideologiczne,

  6)   najważniejsze postacie, dynastie, grupy społeczne i ich działalność,

  7)   religie,

  8)   osiągnięcia cywilizacyjne,

  9)   osiągnięcia kultury i sztuki, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
w wymiarze dziejów świata:	jak na poziomie podstawowym
1) różnorodność cywilizacji świata w przeszłości    i obecnie, 2) konflikty społeczne, wojny, ludobójstwo, w    tym Holocaust, 3) przemiany form gospodarowania od czasów	oraz: 1) trwałe osiągnięcia    cywilizacji starożytnych i    religie starożytnego    Wschodu,
najdawniejszych po współczesną rewolucję    techniczną oraz historyczny rozwój kultury    materialnej, 4) rola państwa jako podstawowej formy	2) przemiany ustrojowe w    Grecji i w Rzymie, 3) powstanie i rozwój religii    monoteistycznych,
zorganizowania społeczeństw i przemiany    państw, w wymiarze dziejów Europy: 5) fundamenty Europy; jedność i różnorodność    oraz przemiany ideowe, rola chrześcijaństwa w    tworzeniu tożsamości europejskiej,	4) kręgi cywilizacji    średniowiecznych; Europa a    inne cywilizacje, 5) znaczenie chrześcijaństwa w    cywilizacjach    średniowiecznej Europy,
6) kształtowanie się narodów Europy i ich wkład    w historię, współistnienie i konflikty    pomiędzy państwami, 7) przemiany w obrębie struktur, świadomości i    obyczajowości społeczeństw europejskich,	6) funkcjonowanie władzy i    struktura społeczeństw    średniowiecznych, 7) powstanie i rozwój Polski w    wiekach średnich oraz
w wymiarze historii Polski: 8) przemiany form państwa polskiego, 9) uwarunkowania i przeobrażenia polskiej    świadomości narodowej i politycznej,	znaczenie chrześcijaństwa    dla powstania i rozwoju    państwowości i kultury    polskiej,
10) rola Polski w dziejach gospodarki i struktur    społecznych Europy, 11) postawy jednostek oraz grup społecznych wobec    potrzeb epok, 12) wielokulturowość w dziejach Polski,	8) cywilizacyjne przemiany w    Europie od odrodzenia do    oświecenia, 9) nowe horyzonty; Europa    wobec odmiennych kultur i
współistnienie religii i wyznań oraz    znaczenie chrześcijaństwa, w tym Kościoła    katolickiego	systemów wartości, 10) przeobrażenia    chrześcijaństwa w XVI i    XVII wieku, 11) powstanie nowożytnej    państwowości,
	12) uwarunkowania potęgi i    upadku Rzeczypospolitej    Obojga Narodów, 13) rewolucja przemysłowa i jej    następstwa,
	14) mapa polityczna XIX-    wiecznej Europy i świata,
	15) przemiany świadomości    Europejczyków,
	16) procesy demokratyzacyjne i    parlamentaryzm w XIX wieku,
	17) społeczeństwo polskie bez    własnego państwa,
	18) I i II wojna światowa -    geneza, charakter i    następstwa konfliktów,
	19) systemy totalitarne i ich    zbrodniczy charakter, 20) funkcjonowanie demokracji w    XX wieku,
	21) ewolucja stosunków    międzynarodowych i ich    charakter oraz struktury    ponadnarodowe w polityce i    gospodarce, 22) rewolucja techniczna w XX    wieku, 23) przemiany w sferze kultury;    sobór watykański II i    encykliki papieskie, 24) Rzeczpospolita między    okresem zniewolenia a    niepodległością

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje wiadomości i słownictwo historyczne do wyjaśnienia procesu historycznego:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) wie, kiedy i gdzie miało miejsce wydarzenie   historyczne, 2) wskazuje przyczyny i skutki wydarzeń, 3) porządkuje fakty według ich ważności, 4) nazywa zmiany występujące w kolejnych epokach   historycznych, 5) uogólnia fakty, 6) wskazuje charakterystyczne cechy epok i	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) korzysta z różnorodnych   źródeł wiedzy historycznej -   wyszukuje i interpretuje   informacje zgodnie z   warsztatem historycznym, 2) wskazuje związki pomiędzy
okresów historycznych, 7) korzysta z różnorodnych, dostosowanych do   potrzeb osób niesłyszących, źródeł wiedzy   historycznej - wyszukuje informacje	różnymi dziedzinami życia   społecznego (polityką,   gospodarką, kulturą) w   przeszłości

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia oraz ocenia wydarzenia i zjawiska historyczne, formułując logiczną wypowiedź pisemną:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) porównuje, czyli wskazuje różnice i   podobieństwa między wydarzeniami   historycznymi, 2) formułuje oceny, 3) uzasadnia sformułowane oceny	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) porównuje, czyli wskazuje   różnice i podobieństwa   między zjawiskami i   procesami, 2) krytycznie analizuje i   ocenia różne interpretacje   historii

 

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE 

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie zjawiska oraz procesy z następujących obszarów:

  1)   społeczeństwo,

  2)   polityka,

  3)   prawo,

  4)   problemy współczesnego świata,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

 

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) życie społeczne - formy, prawidłowości,    instytucje, 2) społeczeństwo polskie - struktura i problemy, 3) naród, patriotyzm, nacjonalizm, 4) państwo - geneza, atrybuty, funkcje, 5) demokracja - zasady, wartości, procedury,    instytucje, 6) polityka - ideologie i doktryny polityczne,    partie polityczne, kultura polityczna, 7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej -    konstytucja, organy władzy, samorząd    terytorialny, 8) społeczeństwo obywatelskie - formy    uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, 9) prawo - funkcje, źródła, dziedziny,    hierarchia norm prawnych, 10) sądy i trybunały w Polsce, 11) prawa człowieka i ich znaczenie we    współczesnym świecie, 12) obywatel wobec prawa, 13) Polska w Europie, 14) Unia Europejska - instytucje, zasady    działania, 15) stosunki, organizacje i instytucje    międzynarodowe, 16) problemy współczesnego świata - konflikty,    terroryzm, ubóstwo, choroby cywilizacyjne, 17) planowanie własnej kariery zawodowej w    związku z uwarunkowaniami pojawiającymi się    na rynku pracy

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) procesy społeczne, ruchy    społeczne, 2) wartości społeczne -    konflikty wartości, 3) społeczeństwo polskie -    dynamika przemian,    modernizacja, 4) historyczne i współczesne    formy państw, 5) modele ustrojowe państw    demokratycznych, 6) zagrożenia dla demokracji, 7) ustrój Rzeczypospolitej    Polskiej - zasady    funkcjonowania organów    władzy publicznej, 8) zasady tworzenia i    egzekwowania prawa, 9) prawa człowieka -    generacje, procedury ich    ochrony, 10) elementy prawa cywilnego,    karnego i    administracyjnego, 11) zjednoczona Europa - szanse    i bariery rozwoju, 12) zasady polskiej polityki    zagranicznej, 13) wyzwania współczesności -    globalizacja, migracje,    ochrona środowiska    naturalnego, genetyka

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje wiadomości i słownictwo do wyjaśnienia procesów zachodzących we współczesnym świecie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) dokonuje selekcji i porządkowania faktów,	jak na poziomie podstawowym
2) korzysta z różnorodnych źródeł informacji o   życiu społecznym i politycznym, 3) odróżnia informacje o faktach od opinii, 4) lokalizuje ważne wydarzenia i postacie życia   publicznego w czasie i przestrzeni,	oraz: 1) dokonuje krytycznej analizy   materiałów źródłowych, 2) analizuje stanowiska różnych   stron debaty publicznej
5) wskazuje przyczyny i skutki różnych wydarzeń i   procesów,
6) rozpoznaje problemy społeczności lokalnej,   regionu, kraju i świata,
7) znajduje i czyta ze zrozumieniem przepisy   prawne odnoszące się do danego problemu,
8) wypełnia druki urzędowe, sporządza różnego   typu pisma

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wydarzenia, formułując logiczną wypowiedź pisemną:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) ocenia wydarzenia i procesy polityczne,   społeczne,	jak na poziomie podstawowym oraz:
2) formułuje i uzasadnia własne stanowisko w   sprawach publicznych, 3) wskazuje propozycje rozwiązań problemów   społeczności lokalnej, regionu, kraju i   świata, 4) ocenia działania grup społecznych, władz i   obywateli z punktu widzenia różnych wartości   (np. demokracji, tolerancji), 5) wypowiada się w formach przyjętych w życiu   publicznym (np. przemówienie, głos w dyskusji,   petycja, list do redakcji, posła, radnego)	1) charakteryzuje dylematy   życia zbiorowego we   współczesnym świecie, 2) przedstawia propozycje   planowania działań   zmierzających do rozwiązania   problemów społecznych i   politycznych, 3) ocenia współczesne   wydarzenia z punktu widzenia   kultury i etyki życia   publicznego

 

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

dla osób niesłyszących

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie zjawiska oraz procesy z następujących obszarów:

  1)   społeczeństwo,

  2)   polityka,

  3)   prawo,

  4)   problemy współczesnego świata,

które stosuje do opisu, wyjaśnienia i oceny poniższych zagadnień oraz problemów:

 

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) życie społeczne - formy, prawidłowości,    instytucje, 2) społeczeństwo polskie - struktura i problemy, 3) naród, patriotyzm, nacjonalizm, 4) państwo - geneza, atrybuty, funkcje, 5) demokracja - zasady, wartości, procedury,    instytucje, 6) polityka - ideologie i doktryny polityczne,    partie polityczne, kultura polityczna, 7) ustrój Rzeczypospolitej Polskiej -    konstytucja, organy władzy, samorząd    terytorialny, 8) społeczeństwo obywatelskie - formy    uczestnictwa obywateli w życiu publicznym, 9) prawo - funkcje, źródła, dziedziny,    hierarchia norm prawnych, 10) sądy i trybunały w Polsce, 11) prawa człowieka i ich znaczenie we    współczesnym świecie, 12) obywatel wobec prawa, 13) Polska w Europie, 14) Unia Europejska - instytucje, zasady    działania, 15) stosunki, organizacje i instytucje    międzynarodowe, 16) problemy współczesnego świata - konflikty,    terroryzm, ubóstwo, choroby cywilizacyjne

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) procesy społeczne, ruchy    społeczne, 2) wartości społeczne -    konflikty wartości, 3) społeczeństwo polskie -    dynamika przemian,    modernizacja, 4) historyczne i współczesne    formy państw, 5) modele ustrojowe państw    demokratycznych, 6) zagrożenia dla demokracji, 7) ustrój Rzeczypospolitej    Polskiej - zasady    funkcjonowania organów    władzy publicznej, 8) zasady tworzenia i    egzekwowania prawa, 9) prawa człowieka -    generacje, procedury ich    ochrony, 10) elementy prawa cywilnego,    karnego i    administracyjnego, 11) zjednoczona Europa - szanse    i bariery rozwoju, 12) zasady polskiej polityki    zagranicznej, 13) wyzwania współczesności -    globalizacja, migracje,    ochrona środowiska    naturalnego, genetyka

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje wiadomości i słownictwo do wyjaśnienia procesów zachodzących we współczesnym świecie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) dokonuje selekcji i porządkowania faktów,	jak na poziomie podstawowym
2) korzysta z różnorodnych źródeł informacji o   życiu społecznym i politycznym,	oraz: 1) dokonuje krytycznej analizy
3) odróżnia informacje o faktach od opinii,	materiałów źródłowych,
4) lokalizuje ważne wydarzenia i postacie życia   publicznego w czasie i przestrzeni,	2) analizuje stanowiska różnych   stron debaty publicznej
5) wskazuje przyczyny i skutki różnych wydarzeń i   procesów,
6) rozpoznaje problemy społeczności lokalnej   (uwzględnia problemy osób niesłyszących),   regionu, kraju i świata,
7) znajduje i czyta ze zrozumieniem przepisy   prawne odnoszące się do danego problemu,
8) wypełnia druki urzędowe, sporządza różnego   typu pisma

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wydarzenia, formułując logiczną wypowiedź pisemną:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) ocenia wydarzenia i procesy polityczne,   społeczne, 2) formułuje i uzasadnia własne stanowisko w   sprawach publicznych, 3) wskazuje propozycje rozwiązań problemów   społeczności lokalnej, regionu, kraju i   świata, 4) ocenia działania grup społecznych, władz i   obywateli z punktu widzenia różnych wartości   (np. demokracji, tolerancji), 5) wypowiada się w formach przyjętych w życiu   publicznym (np. głos w dyskusji, petycja, list	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) charakteryzuje dylematy   życia zbiorowego we   współczesnym świecie, 2) przedstawia propozycje   planowania działań   zmierzających do rozwiązania   problemów społecznych i   politycznych z   uwzględnieniem potrzeb osób   niesłyszących,
do redakcji, posła, radnego)	3) ocenia współczesne   wydarzenia z punktu widzenia   kultury i etyki życia   publicznego

 

HISTORIA MUZYKI

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) terminy i pojęcia muzyczne określające:	jak na poziomie podstawowym
a) elementy muzyki,   b) sposoby porządkowania materiału dźwiękowego      (strój, skala, tonalność, metrorytmika,      faktura) i jego zapis,	oraz: 1) twórczość kompozytorów   reprezentatywnych dla epoki,   stylu, ugrupowania
c) elementy dzieła muzycznego i sposoby jego      kształtowania,	artystycznego, 2) chronologię w odniesieniu do
d) techniki kompozytorskie,	postaci teoretyków
e) funkcje muzyki, gatunki i formy muzyczne,
f) rodzaje obsady wykonawczej,
2) twórczość wybranych kompozytorów,
3) cechy stylu muzycznego:
a) epok historycznych i szkół kompozytorskich,
b) wybranych kompozytorów,
4) chronologię w odniesieniu do:
a) epok, okresów, stylów i kierunków w muzyce,
b) szkół kompozytorskich i ugrupowań      artystycznych,
c) postaci kompozytorów i wybitnych      wykonawców,
d) dzieł muzycznych oraz gatunków, form i      technik kompozytorskich,
e) obsady wykonawczej (instrumenty muzyczne,      zespoły)

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu i analizy wybranych zjawisk:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) przedstawia wiedzę o dziejach muzyki w oparciu   o znajomość:	jak na poziomie podstawowym oraz:
a) dzieł muzycznych,   b) twórczości i biografii wybranych	1) przedstawia wiedzę o   dziejach muzyki w oparciu o
kompozytorów, 2) analizuje (słuchowo, wzrokowo lub słuchowo-   wzrokowo) utwory muzyczne z określeniem:   a) technik kompozytorskich,	znajomość problemów i   procesów historycznych, 2) analizuje utwory muzyczne z   określeniem:
b) cech gatunków i form muzycznych,   c) cech stylu muzycznego, 3) analizuje teksty literackie o muzyce	a) funkcji i przeobrażeń      gatunków i form      muzycznych,
(teoretyczne, historyczne) z określeniem	b) cech zapisu muzycznego,
problemu (przedmiotu) omawianego w tekście	3) analizuje teksty literackie   o muzyce (teoretyczne,
	historyczne, krytyczne) z   określeniem:
	a) problemu (przedmiotu)      omawianego w tekście,   b) kontekstu historycznego

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia wybrane zjawiska, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) określa powiązania, wpływy, różnice i   podobieństwa:   a) dzieł, form i gatunków muzycznych,	jak na poziomie podstawowym oraz ocenia wybrane zjawiska w historii muzyki:
b) technik kompozytorskich, 2) postrzega związki kultury muzycznej z	1) określa powiązania, wpływy,   różnice i podobieństwa
innymi dziedzinami sztuki	stylów indywidualnych,   lokalnych i historycznych,
	2) postrzega związki kultury   muzycznej z wydarzeniami   politycznymi i społecznymi,
	3) prezentuje indywidualny i   krytyczny pogląd na muzyczną   twórczość i kulturę epok   minionych

 

HISTORIA SZTUKI

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) epoki, style, kierunki i dzieła sztuki w   zakresie sztuk plastycznych oraz ich   chronologię:	jak na poziomie podstawowym
a) rozróżnia epoki, style i kierunki sztuk      plastycznych oraz umieszcza je we właściwym      porządku chronologicznym,
b) identyfikuje dzieła sztuki,      przyporządkowuje je właściwym autorom oraz      wskazuje czas i miejsce, z którymi są      związane,
2) podstawowe gatunki, techniki oraz terminy   sztuk plastycznych:
a) rozróżnia gatunki sztuki oraz techniki      sztuk plastycznych,
b) poprawnie stosuje terminy z zakresu sztuk      plastycznych,
3) podstawowe tematy ikonograficzne

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do opisu, analizy i interpretacji zjawiska artystycznego:

 

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) wyjaśnia związki i różnice między epokami,   stylami i kierunkami sztuki, 2) opisuje dzieła sztuki pod względem formy i   treści, 3) rozumie powiązania i zależności między   zjawiskami artystycznymi, miejscem i czasem   ich powstania - dostrzega i określa zależności   dzieła sztuki od jego funkcji i środowiska   powstania, 4) dokonuje analizy formalnej dzieła sztuki (np.   w architekturze: układ przestrzenny, plan,   bryła, konstrukcja, dekoracja; w rzeźbie:   bryła, kompozycja, faktura; w malarstwie:   kompozycja, kolor, światłocień, perspektywa)

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) opisuje dzieła sztuki pod   względem formy i treści na   tle zjawisk artystycznych i   prądów epoki, 2) rozumie powiązania i   zależności między zjawiskami   artystycznymi, miejscem i   czasem ich powstania -   dostrzega i określa   zależności dzieła sztuki od   sytuacji społeczno-   politycznej, ośrodków   kulturotwórczych, centrów   religijnych oraz instytucji   życia artystycznego, 3) wykazuje różnice i   podobieństwa między dziełami   sztuki powstałymi w różnych   epokach, 4) interpretuje podstawowe   tematy i treści dzieła   sztuki

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wybrane zagadnienia, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
przeprowadza analizę porównawczą dzieł na podstawie podanych przykładów	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) przeprowadza analizę   porównawczą dzieł, stylów i   kierunków na podstawie   podanych lub samodzielnie   dobranych przykładów,
	2) krytycznie ocenia dzieła lub   zjawiska w sztuce pod   względem artystycznym oraz   uzasadnia swoje zdanie,
	3) wartościuje zjawiska   artystyczne i dzieła sztuki,   uwzględniając treści oraz   środki wyrazu, uzasadniając   swoje zdanie na podstawie   trafnie dobranych przykładów

 

WIEDZA O TAŃCU

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) podstawowe terminy i pojęcia z dziedziny   teorii i historii tańca, dotyczące:	jak na poziomie podstawowym oraz:
a) ruchu tanecznego,   b) dzieła tanecznego (jego form i treści),   c) warsztatu tancerza i choreografa,	1) terminy i pojęcia z   dziedziny teorii, historii i   estetyki tańca, dotyczące:
2) dzieła taneczne charakterystyczne dla   poszczególnych epok, twórczość wybitnych   choreografów i tancerzy, 3) polskie tańce narodowe w aspekcie   artystycznym, 4) polskie tańce regionalne w aspekcie   artystycznym i geograficznym (na podstawie   wybranych regionów: Kaszub, Kurpiów,	a) technik tańca,   b) dzieła tanecznego (jego      tematu, funkcji:      widowiskowej,      rekreacyjnej,      terapeutycznej,      integrującej,      edukacyjnej),
Wielkopolski, Łowickiego, Śląska i Podhala), 5) cechy charakterystyczne epok, stylów i	c) procesu powstawania      dzieła tanecznego
kierunków w sztuce tańca	(technik i konwencji      wypowiedzi artystycznej),   d) warsztatu pedagoga tańca,   e) kanonów estetycznych      sztuki tańca, 2) strukturę organizacyjną i   zasady funkcjonowania
	teatru jako miejsca   działalności artystycznej   choreografa i tancerza,
	3) dzieła taneczne   charakterystyczne dla   poszczególnych stylów i   kierunków tańca,
	4) twórczość wybitnych   teoretyków tańca,
	5) polskie tańce narodowe w   aspekcie społecznym i   historycznym,
	6) polskie tańce regionalne w   aspekcie społecznym i   historycznym

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający opisuje i analizuje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) ruch taneczny,	jak na poziomie podstawowym
2) dzieło taneczne (jego formę i treść), 3) związki tańca z innymi dziedzinami sztuki	oraz: 1) techniki tańca, 2) dzieło taneczne (kanony   estetyczne, sposoby   interpretacji),
	3) epoki, style, kierunki,   fakty, konwencje, zjawiska   artystyczne w dziedzinie   sztuki tańca,
	4) uwarunkowania społeczne i   historyczno-kulturowe sztuki   tańca

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający przedstawia i ocenia wybrane zagadnienia, formułując przejrzystą i logiczną wypowiedź pisemną:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) dzieła taneczne,	jak na poziomie podstawowym
2) osiągnięcia artystyczne wybitnych tancerzy i   choreografów, 3) związki zjawisk artystycznych w dziedzinie	oraz prezentuje uargumentowany pogląd na kulturę taneczną i twórczość w dziedzinie tańca:
tańca z innymi dziedzinami sztuki	1) porównuje dzieła taneczne,   epoki, style, kierunki,   osiągnięcia artystyczne   tancerzy (sposoby   interpretacji),   choreografów, pedagogów   tańca,
	2) krytycznie ocenia dzieła   taneczne, epoki, style,   kierunki, osiągnięcia   artystyczne tancerzy   (sposoby interpretacji),   choreografów, pedagogów   tańca,
	3) omawia związki zjawisk   artystycznych w dziedzinie   tańca z wydarzeniami   społeczno-politycznymi,
	4) formułuje własne opinie

 

MATEMATYKA

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający wie, zna i rozumie:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) liczby i ich zbiory:	1) jak na poziomie podstawowym
a) co to jest zbiór, suma, iloczyn i różnica      zbiorów,   b) podstawowe prawa rachunku zdań,	oraz:    a) zasadę indukcji       matematycznej,
c) co to jest zbiór liczb rzeczywistych i jego      podzbiory, liczby naturalne (liczby      pierwsze), liczby całkowite, wymierne i      niewymierne, rozwinięcie dziesiętne liczby      rzeczywistej,	b) metody rozwiązywania i       interpretację       geometryczną równań i       nierówności z wartością       bezwzględną,
d) prawa dotyczące działań arytmetycznych na      liczbach rzeczywistych,	c) prawa działań na       potęgach o wykładniku
e) definicję potęgi o wykładniku wymiernym      oraz prawa działań na potęgach o wykładniku      wymiernym,	rzeczywistym
f) co to jest oś liczbowa i co to jest układ      współrzędnych na płaszczyźnie,
g) definicję przedziału liczbowego na osi oraz      definicję sumy, iloczynu i różnicy      przedziałów,
h) definicję wartości bezwzględnej liczby      rzeczywistej i jej interpretację      geometryczną,
i) pojęcie błędu przybliżenia oraz zasady      szacowania wartości liczbowych,
j) co to jest procent i jak wykonuje się      obliczenia procentowe
2) funkcje i ich własności:	2) jak na poziomie podstawowym
a) definicję funkcji oraz definicję wykresu      funkcji liczbowej,   b) pojęcia: dziedzina funkcji, miejsce zerowe,      zbiór wartości, wartość najmniejsza i	oraz:    a) definicję i własności       funkcji       różnowartościowej,
największa funkcji w danym przedziale,      monotoniczność funkcji,   c) jak wykonać przesunięcia wykresu funkcji      wzdłuż osi x oraz osi y	b) definicję i własności       funkcji parzystej,       nieparzystej i       okresowej,    c) definicję       przekształcenia       wykresu funkcji przez       zamianę skali i przez       symetrię względem osi
3) wielomiany i funkcje wymierne:	3) jak na poziomie podstawowym
a) definicję i własności funkcji liniowej,   b) definicję i własności funkcji kwadratowej,	oraz:    a) wzory Viete'a,
jej wykres i miejsca zerowe,   c) definicję wielomianu i prawa dotyczące	b) sposoby rozwiązywania       równań i nierówności
działań na wielomianach: dodawanie,      odejmowanie, mnożenie i dzielenie,   d) sposoby rozkładu wielomianu na czynniki,	kwadratowych z       parametrem,    c) definicję funkcji
e) twierdzenie Bézouta,	wymiernej oraz metody
f) definicję funkcji homograficznej i jej	rozwiązywania równań i
własności,   g) zasady wykonywania działań na wyrażeniach	nierówności wymiernych,    d) co to jest dwumian
wymiernych,	Newtona
h) sposoby rozwiązywania równań wielomianowych      oraz równań i nierówności z funkcją      homograficzną
	4) funkcję wykładniczą i    logarytmiczną:
	a) definicje, własności i       wykresy funkcji       logarytmicznej i       wykładniczej,
	b) metody rozwiązywania       równań i nierówności       wykładniczych i       logarytmicznych
4) funkcje trygonometryczne:	5) jak na poziomie podstawowym
a) definicje funkcji trygonometrycznych kąta      ostrego w trójkącie prostokątnym,	oraz:    a) wzory redukcyjne,
b) pojęcie miary łukowej kąta oraz definicje,      własności i wykresy funkcji      trygonometrycznych dowolnego kąta,	b) sposoby rozwiązywania       równań       trygonometrycznych
c) co to są tożsamości trygonometryczne
5) ciągi liczbowe:	6) jak na poziomie podstawowym
a) definicję ciągu liczbowego,	oraz:
b) definicję ciągu arytmetycznego i      geometrycznego, wzór na n-ty wyraz, wzór na      sumę n początkowych wyrazów ciągu      arytmetycznego i geometrycznego,	a) przykłady ciągów       zdefiniowanych       rekurencyjnie,    b) definicję granicy ciągu
c) co to jest procent składany, oprocentowanie      lokat i kredytów	liczbowego oraz sposoby       obliczania granic       ciągów,    c) pojęcie sumy szeregu       geometrycznego
	7) ciągłość i pochodną    funkcji:
	a) pojęcie funkcji ciągłej,
	b) pojęcie pochodnej, jej       interpretację       geometryczną i fizyczną,
	c) wzory do obliczania       pochodnych wielomianów i       funkcji wymiernych,
	d) związek pochodnej z       istnieniem ekstremum i z       monotonicznością funkcji
6) planimetrię:	8) jak na poziomie podstawowym
a) własności czworokątów wypukłych,      twierdzenie o okręgu wpisanym w czworokąt i      okręgu opisanym na czworokącie,   b) związki miarowe w figurach płaskich z      zastosowaniem trygonometrii,   c) pojęcie osi symetrii i środka symetrii      figury,	oraz:    a) twierdzenie sinusów i       cosinusów,    b) pojęcia: symetria       osiowa, przesunięcie,       obrót, symetria środkowa       oraz własności tych
d) twierdzenie Talesa i jego związek z      podobieństwem,   e) cechy podobieństwa trójkątów	przekształceń,    c) definicję wektora, sumy       wektorów i iloczynu
	wektora przez liczbę,
	d) definicję i własności       jednokładności
7) geometrię analityczną:	9) jak na poziomie podstawowym
a) różne typy równania prostej na płaszczyźnie      oraz opis półpłaszczyzny za pomocą      nierówności,   b) pojęcie odległości na płaszczyźnie      kartezjańskiej	oraz:    a) równanie okręgu i       nierówność opisującą       koło,    b) wzajemne położenie
	prostej i okręgu oraz       pary okręgów na       płaszczyźnie
8) stereometrię:	10) jak na poziomie podstawowym
a) rozróżnia: graniastosłupy, ostrosłupy,      walce, stożki i kule,   b) pojęcie kąta nachylenia prostej do      płaszczyzny i kąta dwuściennego,	oraz:    a) co to są przekroje       płaskie graniastosłupów       i ostrosłupów,
c) związki miarowe w bryłach z zastosowaniem      trygonometrii	b) pojęcie wielościanu       foremnego
9) rachunek prawdopodobieństwa:	11) jak na poziomie podstawowym
a) pojęcia kombinatoryczne: permutacje,      kombinacje, wariacje z powtórzeniami i bez      powtórzeń,   b) pojęcie prawdopodobieństwa i jego      własności,   c) elementy statystyki opisowej: średnia      arytmetyczna, średnia ważona, mediana,	oraz:    a) pojęcie       prawdopodobieństwa       warunkowego oraz       twierdzenie o       prawdopodobieństwie       całkowitym,
wariancja i odchylenie standardowe (liczone      z próby)	b) co to są zdarzenia       niezależne,
	c) schemat Bernoulliego

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) umie poprawnie interpretować tekst   matematyczny:	1) jak na poziomie podstawowym
a) stosuje podaną definicję, twierdzenie lub      wzór do rozwiązania problemu      matematycznego,
b) stosuje przedstawiony algorytm do      rozwiązania problemu praktycznego lub      teoretycznego
2) posiada wiedzę i sprawność w zakresie   rozwiązywania zadań matematycznych:	2) jak na poziomie podstawowym   oraz zapisuje proste
a) posługuje się znaną definicją lub      twierdzeniem,	zależności i formułuje   wnioski wynikające
b) odczytuje informacje ilościowe oraz      jakościowe z tabel, diagramów i wykresów,	z podanych zapisów     matematycznych
c) posługuje się odpowiednimi miarami oraz      przybliżeniami dziesiętnymi liczb      rzeczywistych, stosuje zapis funkcyjny

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) analizuje sytuacje problemowe:	1) jak na poziomie podstawowym
a) podaje opis matematyczny danej sytuacji      (także praktycznej) w postaci wyrażenia      algebraicznego, funkcji, równania,      nierówności, przekształcenia geometrycznego      i wykorzystuje go do rozwiązania problemu,	oraz interpretuje   jakościowo informacje   przedstawione w formie   tabel, diagramów, wykresów,   ustala zależności między
b) dobiera odpowiedni algorytm do wskazanej      sytuacji problemowej i ocenia przydatność      otrzymanych wyników,	nimi i wykorzystuje je do   analizy sytuacji   problemowych i rozwiązywania
c) przetwarza informacje przedstawione w      postaci wyrażenia algebraicznego, równania,      wzoru, wykresu funkcji lub opisu słownego w      inną postać ułatwiającą rozwiązanie      problemu,	problemów
d) stosuje definicje i twierdzenia do      rozwiązywania problemów
2) potrafi argumentować i prowadzić rozumowanie   typu matematycznego:	2) jak na poziomie podstawowym   oraz przeprowadza dowód
a) interpretuje treść zadania, zapisuje      warunki i zależności między obiektami      matematycznymi, analizuje i interpretuje      otrzymane wyniki,	twierdzenia
b) formułuje i uzasadnia wnioski oraz opisuje      je w sposób czytelny i poprawny językowo

 

FIZYKA I ASTRONOMIA

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1. posługuje się pojęciami i wielkościami fizycznymi do opisywania zjawisk   związanych z:
1) ruchem, jego powszechnością i względnością:   a) ruchem i jego względnością,	1) jak na poziomie podstawowym   oraz związanych z ruchem i
b) maksymalną szybkością przekazu informacji,   c) efektami relatywistycznymi	siłami:   a) matematycznym opisem      ruchu,
	b) przyczynami zmian ruchu,      oporami ruchu,   c) energią mechaniczną i      zasadami zachowania w      mechanice,   d) ruchem postępowym i      obrotowym
2) oddziaływaniami w przyrodzie:   a) podstawowymi rodzajami oddziaływań w	2) jak na poziomie podstawowym   oraz związanych z polowym
przyrodzie,   b) polami sił i ich wpływem na charakter ruchu	opisem oddziaływań:   a) polem grawitacyjnym i      ruchem mas w polu
	grawitacyjnym,   b) polem elektrycznym i      ruchem cząstek w polu      elektrycznym,   c) polem magnetycznym i      ruchem cząstek w polu      magnetycznym
3) makroskopowymi właściwościami materii a jej   budową mikroskopową:   a) oscylatorem harmonicznym i przykładami	3) jak na poziomie podstawowym   oraz związanych z fizycznymi   podstawami mikroelektroniki
występowania ruchu drgającego w przyrodzie,   b) związkami między mikroskopowymi i      makroskopowymi właściwościami ciał oraz ich      wpływem na właściwości mechaniczne,      elektryczne, magnetyczne, optyczne i	i telekomunikacji:   a) modelami przewodnictwa,      własnościami      przewodników,      dielektryków i
przewodnictwo elektryczne	półprzewodników, diodą,      tranzystorem,   b) właściwościami      magnetycznymi materii,   c) analogowym i cyfrowym      zapisem sygnałów
	4) obwodami prądu stałego:
	a) przemianami energii w      obwodach prądu stałego,
	b) źródłami napięcia
	5) polem elektromagnetycznym:
	a) indukcją      elektromagnetyczną,
	b) elektrycznymi obwodami      drgającymi, obwodami LC,
	c) falami      elektromagnetycznymi i      ich właściwościami
4) porządkiem i chaosem w przyrodzie:	6) jak na poziomie podstawowym
a) procesami termodynamicznymi, ich      przyczynami i skutkami oraz zastosowaniami,   b) drugą zasadą termodynamiki, odwracalnością      procesów termodynamicznych,   c) konwekcją, przewodnictwem cieplnym	oraz związanych ze   zjawiskami   termodynamicznymi:   a) zasadami termodynamiki,      ich statystyczną
	interpretacją oraz      przykładami zastosowań,   b) opisem przemian gazowych      i przejściami fazowymi
	7) zjawiskami hydrostatycznymi   i aerostatycznymi oraz ich   zastosowaniem
5) światłem i jego rolą w przyrodzie:
a) widmem fal elektromagnetycznych, światłem      jako falą,
b) odbiciem i załamaniem światła,      rozszczepieniem światła białego, barwą      światła,
c) szybkością światła,
d) dyfrakcją, interferencją i polaryzacją      światła,
e) kwantowym modelem światła, zjawiskiem      fotoelektrycznym i jego zastosowaniem,
f) budową atomu i wynikającą z niej analizą      widmową,
g) laserami i ich zastosowaniem
6) energią, jej przemianami i transportem:
a) równoważnością masy i energii,
b) rozszczepieniem jądra atomowego i jego      zastosowaniem,
c) rodzajami promieniowania jądrowego i jego      zastosowaniami
7) budową i ewolucją Wszechświata:
a) modelami kosmologicznymi i ich      obserwacyjnymi podstawami,
b) galaktykami i ich układami,
c) ewolucją gwiazd
8) jednością mikro- i makroświata:
a) falami materii,
b) dualizmem korpuskularno-falowym materii,
c) zasadą nieoznaczoności,
d) pomiarami w fizyce
9) narzędziami współczesnej fizyki i ich rolą w   badaniu mikro- i makroświata:
a) metodami badawczymi współczesnych fizyków,
b) obserwatoriami astronomicznymi
2. na podstawie znanych zależności i praw   wyjaśnia przebieg zjawisk oraz wyjaśnia zasadę   działania urządzeń technicznych	2. jak na poziomie podstawowym   oraz przewiduje przebieg   zjawisk

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje i analizuje informacje przedstawione   w formie:	1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce fizycznej lub      astronomicznej,
b) tabeli, wykresu, schematu, rysunku
2) uzupełnia brakujące elementy (schematu,   rysunku, wykresu, tabeli), łącząc posiadane i   podane informacje	2) jak na poziomie podstawowym
3) selekcjonuje i ocenia informacje	3) jak na poziomie podstawowym
4) przetwarza informacje według podanych zasad:	4) jak na poziomie podstawowym
a) formułuje opis zjawiska lub procesu      fizycznego, rysuje schemat układu      doświadczalnego lub schemat modelujący      zjawisko,	oraz:   a) zaznacza niepewności      pomiarowe,   b) oblicza i szacuje
b) rysuje wykres zależności dwóch wielkości      fizycznych (dobiera odpowiednio osie      współrzędnych, skalę wielkości i jednostki,      zaznacza punkty, wykreśla krzywą),	wielkości fizyczne z      wykorzystaniem znanych      zależności fizycznych
c) oblicza wielkości fizyczne z wykorzystaniem      znanych zależności fizycznych

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy i tworzy informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) interpretuje informacje przedstawione w formie   tekstu, tabeli, wykresu, schematu	jak na poziomie podstawowym oraz formułuje i uzasadnia
2) stosuje pojęcia i prawa fizyczne do   rozwiązywania problemów praktycznych	opinie i wnioski
3) buduje proste modele fizyczne i matematyczne   do opisu zjawisk
4) planuje proste doświadczenia i analizuje   opisane wyniki doświadczeń

 

CHEMIA 

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) zna i rozumie prawa, pojęcia i zjawiska   chemiczne, posługuje się terminologią i   symboliką chemiczną związaną z:   a) budową atomu, izotopami i      promieniotwórczością naturalną,	1) jak na poziomie podstawowym   oraz:   a) budową atomu w      jakościowym ujęciu      mechaniki kwantowej,
b) wiązaniami chemicznymi,   c) molem substancji chemicznej,   d) pierwiastkami i związkami chemicznymi,   e) typami reakcji chemicznych,   f) roztworami wodnymi i ich stężeniem,	izotopami i      promieniotwórczością      sztuczną,   b) szybkością reakcji      chemicznych, katalizą,
g) dysocjacją jonową i reakcjami zobojętniania	c) układami koloidalnymi,
i strącania osadów,   h) reakcjami utleniania i redukcji,	d) elektrolitami, dysocjacją      jonową oraz reakcjami
i) węglowodorami i ich pochodnymi	zachodzącymi w roztworach
	wodnych,
	e) ogniwami galwanicznymi i      elektrolizą,
	f) szeregiem homologicznym,   g) izomerią związków      organicznych
2) opisuje właściwości najważniejszych   pierwiastków i związków chemicznych oraz ich   zastosowania:	2) jak na poziomie podstawowym   oraz:   a) właściwości fizyczne i
a) właściwości fizyczne i chemiczne metali i      niemetali (sodu, potasu, magnezu, wapnia,      glinu, cynku, żelaza, miedzi, wodoru,      tlenu, azotu, chloru, bromu, węgla, krzemu,      fosforu, siarki),	chemiczne metali (chromu,      manganu, srebra),   b) właściwości fizyczne i      chemiczne tlenków      wymienionych
b) właściwości fizyczne i chemiczne tlenków      wymienionych w lit. a metali i niemetali,      wodorków niemetali (tlenu, azotu, chloru,      bromu, siarki), najważniejszych zasad,      kwasów i soli, węglowodorów i ich      pochodnych,	w lit. a metali,      wodorków, wodorotlenków,      kwasów i soli,      węglowodorów i ich      pochodnych
c) zastosowania poznanych substancji      chemicznych i zagrożenia powodowane      niewłaściwym ich wykorzystaniem
3) przedstawia i wyjaśnia zjawiska i procesy   chemiczne:	3) jak na poziomie podstawowym
a) zapisuje równania reakcji chemicznych w      formie cząsteczkowej i jonowej,
b) interpretuje jakościowo i ilościowo      równania reakcji chemicznych,
c) opisuje efekty energetyczne przemian,
d) określa czynniki wpływające na przebieg      reakcji chemicznych

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje i analizuje informacje przedstawione   w formie:	1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce chemicznej,
b) tablic chemicznych, tabeli, wykresu,      schematu, rysunku
2) uzupełnia brakujące informacje na podstawie   analizy tablic chemicznych, tabeli, wykresu,   schematu, rysunku i tekstu	2) jak na poziomie podstawowym
3) selekcjonuje, porównuje informacje	3) jak na poziomie podstawowym
4) przetwarza informacje według podanych zasad:	4) jak na poziomie podstawowym
a) konstruuje schematy, rysunki, tabele,      wykresy,
b) formułuje opisy przedstawionych zjawisk lub      procesów
5) wykonuje obliczenia chemiczne:   a) z zastosowaniem pojęcia mola i objętości	5) jak na poziomie podstawowym   oraz:
molowej,   b) stechiometryczne,   c) związane ze stężeniem procentowym i	a) związane z izotopami i      przemianami      promieniotwórczymi,
stężeniem molowym roztworu	b) z zastosowaniem warunków      standardowych i
	warunków normalnych,   c) związane z      rozpuszczalnością,      przeliczaniem stężeń,
	d) związane z SEM ogniwa      oraz z zastosowaniem praw      elektrolizy,
	e) związane ze stałą      równowagi, stałą i      stopniem dysocjacji,      prawem rozcieńczeń      Ostwalda, pH roztworu,
	f) związane z szybkością      reakcji chemicznej,
	g) związane z efektami      energetycznymi przemian

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy, tworzy i interpretuje informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe w   zakresie: podobieństw i różnic we   właściwościach pierwiastków, zależności między   budową substancji a jej właściwościami oraz   przemian chemicznych	1) jak na poziomie podstawowym
2) planuje typowe eksperymenty i przewiduje   obserwacje	2) planuje eksperymenty i   przewiduje obserwacje
3) interpretuje informacje oraz formułuje wnioski	3) interpretuje informacje oraz   formułuje wnioski i   uzasadnia opinie

 

BIOLOGIA

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna, rozumie i stosuje terminy, pojęcia i prawa, przedstawia oraz wyjaśnia procesy i zjawiska:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) opisuje budowę i funkcje organizmu człowieka:	1) jak na poziomie podstawowym
a) opisuje budowę organizmu człowieka lub      nazywa elementy budowy przedstawione na      ilustracji,   b) przedstawia zależności pomiędzy      poszczególnymi strukturami,   c) opisuje funkcje poszczególnych struktur	oraz opisuje budowę i   funkcje na różnych poziomach   organizacji życia i u   różnych organizmów:   a) opisuje obiekt      biologiczny lub nazywa
	elementy jego budowy      przedstawione na      ilustracji,
	b) przedstawia zależności      pomiędzy strukturami      należącymi do różnych      poziomów organizacji      życia,
	c) opisuje funkcje      poszczególnych struktur      lub obiektów      biologicznych
2) przedstawia związki między strukturą i funkcją   w organizmie człowieka:   a) określa cechy budowy człowieka, stanowiące      przystosowanie do pełnionych funkcji,	2) jak na poziomie podstawowym   oraz przedstawia związki   pomiędzy strukturą i funkcją   na różnych poziomach
wyjaśnia ich znaczenie,   b) analizuje podobieństwa i różnice pomiędzy      strukturami pełniącymi podobne i różne      funkcje w organizmie człowieka	organizacji życia:   a) określa cechy budowy,      stanowiące przystosowanie      do pełnionych funkcji,
	wyjaśnia ich znaczenie,   b) analizuje podobieństwa i      różnice pomiędzy      strukturami pełniącymi      podobne i różne funkcje
3) przedstawia i wyjaśnia zależności pomiędzy   organizmem i środowiskiem:   a) analizuje wpływ człowieka na środowisko,   b) opisuje elementy środowiska i wyjaśnia	3) jak na poziomie podstawowym   oraz:   a) charakteryzuje środowiska      życia organizmów,
relacje pomiędzy nimi,   c) określa wpływ czynników środowiska na stan	b) określa związek między      środowiskiem życia a
zdrowia i czynności życiowe człowieka	budową i czynnościami      życiowymi organizmów,
	c) wyjaśnia podobieństwa i      różnice w      przystosowaniach      organizmów do różnych      środowisk
4) przedstawia i wyjaśnia zjawiska oraz procesy   biologiczne:   a) opisuje zjawiska i procesy biologiczne lub      nazywa elementy procesów przedstawionych na	4) jak na poziomie podstawowym   oraz:   a) wyjaśnia zjawiska i      procesy biologiczne,
ilustracji,   b) wyjaśnia zjawiska i procesy biologiczne,      zachodzące w organizmie człowieka lub      środowisku, określa ich znaczenie,   c) opisuje i wyjaśnia zasady dziedziczenia      cech i wynikające z nich konsekwencje dla	zachodzące na różnych      poziomach organizacji      życia, określa ich      znaczenie,   b) opisuje i wyjaśnia      zjawiska: zmienności,
człowieka	dziedziczenia i ewolucji      oraz relacje między nimi

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje informacje przedstawione w formie:	1) jak na poziomie podstawowym
a) tekstu o tematyce biologicznej,
b) tabeli, wykresu, schematu, rysunku
2) selekcjonuje, porównuje informacje:	2) jak na poziomie podstawowym
a) porządkuje informacje według wskazanego      kryterium,
b) określa podobieństwa i różnice,
c) dobiera i stosuje kryteria selekcji i      porównywania
3) przetwarza informacje według podanych zasad:	3) jak na poziomie podstawowym
a) konstruuje tabelę, wykres, schemat,      rysunek,
b) redaguje poprawny merytorycznie opis      przedstawionego w innej formie obiektu,      zjawiska lub procesu

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający rozwiązuje problemy i interpretuje informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) planuje działania na rzecz własnego zdrowia i   ochrony środowiska:	1) jak na poziomie podstawowym   oraz planuje działania,
a) określa obiekt (przedmiot), zakres, cel      działania,	eksperymenty i obserwacje -   formułuje problem badawczy,
b) opisuje możliwy do realizacji sposób      działania, dobiera odpowiednie metody i      środki, przewiduje skutki,	stawia hipotezę, dobiera   obiekt i metodę, planuje   przebieg obserwacji lub
c) wskazuje osoby lub organizacje      (instytucje), które mogą udzielić      wsparcia,	eksperymentu
d) planuje przebieg obserwacji
2) interpretuje informacje i wyjaśnia zależności   przyczynowo-skutkowe pomiędzy prezentowanymi   faktami:	2) jak na poziomie podstawowym   oraz wykonuje obliczenia,   rozwiązuje zadania z zakresu
a) objaśnia i komentuje informacje, określa      tendencje zmian, wyjaśnia związki      przyczynowo-skutkowe,	dziedziczenia cech u różnych   organizmów
b) odnosi się krytycznie do tekstu lub danych,      np. oddziela fakty od opinii, wskazuje:      niespójności, błędy logiczne, niewłaściwą      metodykę,
c) wykonuje obliczenia, rozwiązuje zadania z      zakresu dziedziczenia cech u człowieka
3) formułuje wnioski oraz formułuje i uzasadnia   opinie na podstawie analizy informacji:	3) jak na poziomie podstawowym
a) dobiera racjonalne argumenty,
b) konstruuje samodzielną wypowiedź poprawną      pod względem logicznym i merytorycznym

 

GEOGRAFIA

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna fakty, rozumie i stosuje pojęcia, prawidłowości i teorie oraz przedstawia i wyjaśnia zdarzenia, zjawiska i procesy:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) funkcjonowanie systemu przyrodniczego Ziemi -    zjawiska, procesy, wzajemne zależności,    zmienność środowiska w czasie i przestrzeni,    równowaga ekologiczna, 2) funkcjonalne i przestrzenne powiązania oraz    wzajemne zależności w systemie człowiek-    przyroda-gospodarka, 3) typy gospodarowania w środowisku i ich    następstwa, 4) przyczyny i skutki nierównomiernego    rozmieszczenia ludności na Ziemi, 5) problemy demograficzne społeczeństw, 6) współczesne migracje ludności, 7) procesy przekształcania sieci osadniczej, 8) przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne    świata, takie jak: modernizacja,    restrukturyzacja, globalizacja, 9) konflikty zbrojne i inne zagrożenia	jak na poziomie podstawowym oraz: 1) metody badań geograficznych, 2) system przyrodniczy Ziemi, 3) system społeczno-   gospodarczy świata:   a) ludność,   b) gospodarcza działalność      człowieka i współczesne      tendencje gospodarki      światowej,   c) rozwój społeczno-      gospodarczy,   d) wybrane zagadnienia      geografii politycznej (w      tym elektoralnej), 4) relacje człowiek a   środowisko:
społeczno-ekonomiczne; procesy przechodzenia    od izolacji do integracji; zagadnienia	a) zmiany tych relacji na      różnych etapach
współpracy między społecznościami; procesy    integracji i dezintegracji w Europie (ze    szczególnym uwzględnieniem roli Polski), 10) możliwości rozwoju turystyki i rekreacji    wynikające z uwarunkowań przyrodniczych,    społeczno-ekonomicznych i kulturowych	rozwoju społeczno-      gospodarczego oraz zmiany      poglądów na temat tych      relacji,   b) globalne i regionalne      problemy
	środowiskowe, przykłady      międzynarodowej i      regionalnej współpracy w      ich rozwiązywaniu,   c) geograficzne      uwarunkowania stanu      zdrowotnego ludności na      wybranych przykładach

 

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający wykorzystuje i przetwarza informacje:

 

POZIOM PODSTAWOWY	POZIOM ROZSZERZONY
1) odczytuje, selekcjonuje, porównuje,   interpretuje, grupuje informacje według	jak na poziomie podstawowym oraz:
określonych kryteriów, 2) wskazuje możliwości zastosowania informacji   geograficznych w celu rozwiązywania zadań   praktycznych, 3) przedstawia zjawiska, procesy i zależności na	1) pozyskuje informacje   geograficzne:   a) planuje tok postępowania      określającego sposób      pozyskania informacji,
przykładzie wskazanego obszaru, korzystając z   podanych źródeł informacji geograficznych	b) ocenia wiarygodność i      przydatność informacji z      różnych źródeł,   c) klasyfikuje informacje,
	d) prognozuje na podstawie      informacji,
	e) abstrahuje w oparciu o      informacje,
	f) przetwarza informacje,
	2) uogólnia treści   geograficzne,
	3) określa relacje między   sferami Ziemi, ich   zależności od czynników   zewnętrznych i wewnętrznych

 

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający charakteryzuje, ocenia i rozwiązuje problemy w różnych skalach przestrzennych i czasowych:

 

POZIOM PODSTAWOWY

POZIOM ROZSZERZONY

1) przedstawia na wybranych przykładach   przestrzenne powiązania i zależności w   systemie człowiek - przyroda - gospodarka, 2) charakteryzuje na przykładach wybranych   obszarów problemy istniejące w środowisku   geograficznym, 3) proponuje rozwiązania problemów istniejących w   środowisku geograficznym w różnych skalach w   znanych sytuacjach

jak na poziomie podstawowym oraz: 1) formułuje wnioski dotyczące   powiązań i zależności w   systemie człowiek - przyroda   - gospodarka w skalach od   lokalnej do globalnej, 2) ocenia zmiany zachodzące w   środowisku geograficznym   wraz z rozwojem społeczno-   gospodarczym, 3) proponuje rozwiązania   problemów istniejących w   środowisku geograficznym   zgodnie z koncepcją   zrównoważonego rozwoju i   zasadami współpracy   międzynarodowej

 

INFORMATYKA

I. WIADOMOŚCI I ROZUMIENIE

Zdający zna i rozumie podstawowe pojęcia, metody, narzędzia i procesy związane z informatyką:

  1)   opisuje środki, narzędzia i metody informatyki, posługując się poprawną terminologią informatyczną,

  2)   przedstawia rolę, funkcje i zasady pracy sprzętu komputerowego (komputera, urządzeń peryferyjnych, sieci komputerowej),

  3)   charakteryzuje typowe narzędzia informatyczne (oprogramowanie) i ich zastosowania,

  4)   omawia przydatność i wiarygodność różnych źródeł i zbiorów informacji oraz użyteczność sposobów i form ich reprezentowania,

  5)   zna klasyczne algorytmy:

a)  algorytmy z rozgałęzieniami (np. rozwiązywanie równań liniowych i kwadratowych),

b)  liniowe przeszukiwanie ciągu w poszukiwaniu wyróżnionego elementu,

c)  porządkowanie ciągu elementów (metodami: bąbelkową, przez wstawianie, przez wybór, przez scalanie, szybką),

d)  metoda "dziel i zwyciężaj" (np. przeszukiwanie binarne),

e)  algorytmy rekurencyjne (np. algorytm Euklidesa, znajdowanie liczb Fibonacciego),

f)  schemat Hornera,

g)  algorytmy na liczbach naturalnych (np. pozycyjne reprezentacje liczb, generowanie liczb pierwszych),

h)  algorytmy numeryczne (np. wyznaczanie miejsca zerowego funkcji, obliczanie wartości pierwiastka kwadratowego),

  6)   opisuje proces rozwoju technologii informacyjnej we współczesnej cywilizacji i rozumie jego znaczenie.

II. KORZYSTANIE Z INFORMACJI

Zdający stosuje posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań teoretycznych i praktycznych:

  1)   posługuje się typowymi programami użytkowymi, takimi jak: edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny, program obsługi baz danych, program prezentacyjny, przeglądarka WWW, program do obsługi poczty elektronicznej oraz kompilator wybranego języka programowania,

  2)   rozwiązuje zadania poprzez skorzystanie ze zbioru gotowych rozwiązań,

  3)   wykorzystuje zasoby i usługi sieci komputerowych (komunikację z innymi użytkownikami, przesyłanie danych przez sieć, tworzenie dokumentów dostępnych w sieci),

  4)   stosuje metody wyszukiwania i przetwarzania informacji w relacyjnych bazach danych,

  5)   stosuje klasyczne algorytmy w typowych sytuacjach,

  6)   dobiera właściwy program (użytkowy lub własnoręcznie napisany) do rozwiązywanego zadania,

  7)   zapisuje rozwiązanie zadania w postaci algorytmu ze specyfikacją, w wybranej przez siebie notacji (listy kroków, schematu blokowego, w języku lub pseudojęzyku programowania),

  8)   wykorzystuje zdobytą wiedzę i umiejętności do rozwiązywania zadań z różnych dziedzin (np. z matematyki) i problemów z życia codziennego.

III. TWORZENIE INFORMACJI

Zdający stosuje metody informatyczne do rozwiązywania problemów:

  1)   formułuje sytuację problemową (w tym podaje specyfikację problemu) i ocenia cechy zaproponowanego rozwiązania,

  2)   formułuje informatyczne rozwiązanie problemu przez dobór odpowiednich struktur danych oraz algorytmu i realizuje je w wybranym języku programowania,

  3)   wykorzystuje metody informatyki (metodę zstępującą, konstrukcje algorytmiczne, klasyczne algorytmy) do rozwiązania problemu,

  4)   ocenia poprawność i efektywność rozwiązania danego problemu,

  5)   projektuje i tworzy bazy danych będące reprezentacją zbioru informacji i relacji między nimi,

  6)   stosuje narzędzia i techniki informatyczne do modelowania i symulacji procesów oraz zjawisk,

  7)   wykorzystuje różnorodne źródła i zasoby informacji do tworzenia dokumentów tekstowych i multimedialnych,

  8)   formułuje i uzasadnia opinie dotyczące konsekwencji dla osób i społeczeństw, jakie wynikają z zastosowań informatyki i technologii informacyjnej.