DZIENNIK USTAW

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 11 lipca 2012 r.

Poz. 787

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ¹

z dnia 25 czerwca 2012 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych

z ekspozycją na promieniowanie optyczne²⁾

Na podstawie art. 237¹⁵ § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.³⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1. W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne (Dz. U. Nr 100, poz. 643) wprowadza się następujące zmiany:

1) § 3 otrzymuje brzmienie:

„§ 3. 1. Pracodawca ustala poziom promieniowania na podstawie pomiarów, wykonywanych zgodnie z przepisami w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, a następnie wyznacza poziom ekspozycji w sposób określony w załączniku do rozporządzenia.

2. Pracodawca posiadający charakterystykę techniczną źródła promieniowania, umożliwiającą określenie odpowiednich parametrów promieniowania optycznego bez wykonywania badań i pomiarów w środowisku pracy:

1) ocenia poziom promieniowania na podstawie:

a)    danych od producenta źródła promieniowania, zawierających wyniki pomiarów emitowanych poziomów promieniowania, lub

b)    obliczeń odpowiednich parametrów promieniowania na stanowisku pracy, gdy takie obliczenia można wykonać, opierając się na znajomości praw i reguł dotyczących promieniowania optycznego; ^{1 2 3}

2)    wyznacza poziom ekspozycji na podstawie oceny poziomu promieniowania, w sposób określony w załączniku do rozporządzenia;

3)    powtarza wyznaczanie poziomu ekspozycji każdorazowo, jeżeli nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, procesie technologicznym lub warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na poziom promieniowania lub ekspozycji, albo wystąpiły inne okoliczności, które uzasadniają jego ponowne wyznaczenie;

4)    dokumentuje wyniki oceny poziomu ekspozycji, uzyskane na podstawie działań określonych w pkt 1-3;

5)    na podstawie wyników oceny poziomu ekspozycji, o których mowa w pkt 4, dokonuje wpisu dotyczącego promieniowania optycznego do rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy, prowadzonego na podstawie przepisów w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

3.    Pracodawca nie rozpatruje promieniowania optycznego jako czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, jeżeli poziom ekspozycji nie przekracza 0,4 wartości MDE, a ekspozycja nie dotyczy pracowników należących do grup szczególnego ryzyka lub nie występują inne czynniki powodujące wzrost zagrożenia pracowników, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 4 i 5.

4.    Pracodawca nie wykonuje działań określonych w ust. 1 albo 2, jeżeli stosuje:

1)    lampy użytkowane w oświetleniu ogólnym w przeznaczonych dla nich oprawach oświetleniowych oraz w odpowiedniej odległości od eksponowanych części ciała pracownika lub

2)    lampy lub systemy lampowe, zaklasyfikowane do grupy wolnej od ryzyka zgodnie z Polską Normą⁴, lub

3) lasery zaliczone, zgodnie z Polską Normą⁵, do klasy 1, 1M, 2, 2M lub 3R, które pracują w warunkach określonych przez producenta urządzenia, lub

4)    lasery zaliczone, zgodnie z Polską Normą⁵, do klasy 3B lub 4, do których zostały zastosowane środki ochrony zbiorowej, pozwalające na zaklasyfikowanie urządzenia do klasy 1.

5.    Na podstawie wyników oceny poziomu ekspozycji, o których mowa w ust. 2 pkt 4, pracodawca sporządza kartę oceny poziomu ekspozycji, w której zamieszcza następujące dane:

1)    nazwa czynnika szkodliwego;

2)    data wykonania oceny poziomu promieniowania;

3)    miejsce, którego dotyczy ocena poziomu promieniowania;

4)    imię i nazwisko wykonującego ocenę poziomu promieniowania;

5)    metoda wykorzystana do wykonania oceny poziomu promieniowania;

6)    oceniony poziom promieniowania i wyznaczony poziom ekspozycji;

7)    interpretacja wyniku;

8)    stanowisko pracy.

6.    Do przechowywania wyników oceny poziomu ekspozycji oraz karty oceny poziomu ekspozycji i udostępniania pracownikom danych zawartych w tej dokumentacji stosuje się przepisy w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, dotyczące odpowiednio wyników badań i pomiarów oraz karty badań i pomiarów.”;

2) w § 4:

a) w ust. 1 pkt 9 otrzymuje brzmienie:

„9) klasyfikacji laserów podanej w Polskiej Normie⁵, a także każdej podobnej klasyfikacji źródeł promieniowania, mogących spowodować zagrożenia porównywalne z laserem klasy 3B lub 4;”,

b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:

„2. Pracodawca prowadzi dokumentację, zgodnie z przepisami w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczącą oceny ryzyka zawodowego:

1)    wykonanej w zakresie określonym w ust. 1 albo

2)    sporządzonej w formie uzasadnienia o nierozpatrzeniu promieniowania optycznego jako czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, w przypadku spełnienia warunków, o których mowa w § 3 ust. 3.”;

3) załącznik do rozporządzenia otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia.

§ 2. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Minister Pracy i Polityki Społecznej: W. Kosiniak-Kamysz

Załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2012 r. (poz. 787)

wyznaczanie poziomu ekspozycji na promieniowanie optyczne

1. Promieniowanie nielaserowe

1.1.    Skutki oddziaływania promieniowania nielaserowego na organizm człowieka rozpatruje się w odniesieniu do skóry oraz oka i są one zależne przede wszystkim od:

a)    poziomu promieniowania,

b)    długości fali promieniowania,

c)    czasu trwania ekspozycji,

d)    rozmiaru obrazu źródła promieniowania na siatkówce oka dla 1=300-1400 [nm].

1.2.    Poziom promieniowania nielaserowego, w zależności od zakresu promieniowania i rodzaju zagrożenia, określa się przez podanie wartości następujących parametrów:

E natężenie napromienienia określane również jako gęstość mocy: gęstość powierzchniowa strumienia energetycznego padającego na daną powierzchnię, wyrażone w watach na metr kwadratowy [Wm^-2], lub

H napromienienie: iloczyn natężenia napromienienia i czasu ekspozycji, wyrażone w dżulach na metr kwadratowy [Jm^-2], lub

L luminancja energetyczna określana również jako radiancja: iloraz strumienia energetycznego wysyłanego przez daną powierzchnię w określonym kierunku oraz iloczynu rzutu tej powierzchni na płaszczyznę prostopadłą względem kierunku promieniowania i kąta bryłowego obejmującego kierunek promieniowania, wyrażona w watach na metr kwadratowy na steradian [Wm^-2sr^-1].

1.3.    Poziom ekspozycji na promieniowanie nielaserowe wyznacza się zgodnie z przy uwzględnieniu:

a)    poziomu promieniowania ustalonego lub ocenionego zgodnie z przepisami nia,

b)    tłumienia uzyskanego dzięki zastosowaniu środków ochrony zbiorowej,

c)    czasu trwania ekspozycji, określonego zgodnie z pkt 1.4,

d)    wszystkich czynności związanych z eksploatacją źródła promieniowania nielaserowego w miejscu pracy w zakresie: obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym.

1.4.    określenie czasu trwania ekspozycji:

a)    w przypadku zagrożenia fotochemicznego (lp. 1-4 w tabeli 1) należy określić całkowity czas ekspozycji w ciągu zmiany roboczej, bez względu na długość jej trwania,

b)    w przypadku zagrożenia termicznego (lp. 5-8 w tabeli 1) należy określić czas jednorazowej ekspozycji.

1.5.    Wyznaczone poziomy ekspozycji porównuje się z wartościami MDE dla promieniowania nielaserowego, określonymi zgodnie z przepisami w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Tabela 1: Wzory do wyznaczania poziomu ekspozycji na promieniowanie nielaserowe

Przedstawione w tejkolumniewzory całkowemożnazastąpićwzorami sumacyjnymiz zastosowaniemwielkościdyskretnych.

²⁾    Zakres od 300 do 700 [nm] obejmuje część nadfioletu UVB, cały nadfiolet UVA i większość światła VIS; zakres ten określa się jako „światło niebieskie” i wyodrębnia do oceny zagrożenia fotochemicznego siatkówki oka, przykładowo przy ekspozycji na promieniowanie optyczne emitowane przez łuk elektryczny. Światło niebieskie w wąskim znaczeniu obejmuje jedynie zakres w przybliżeniu od 400 do 490 [nm].

³⁾    W odniesieniu do stałej obserwacji bardzo małych źródeł, których kąt widzenia < 11 [mrad], można przekształcić skuteczną luminację energetyczną L_B na skuteczne natężenie napromienienia E_B. Zwykle dotyczy to jedynie narzędzi okulistycznych lub unieruchomienia oka podczas znieczulenia. Maksymalny „czas patrzenia” oblicza się za pomocą wzoru: t_max = 100/E_B, gdzie E_B jest wyrażone w [W-m^-2]. Ze względu na ruch oczu podczas wykonywania zwykłych zadań wzrokowych wartość ta nie przekracza 100 s.

⁴⁾    Pomiarowe pole widzenia - kąt przestrzenny widziany przez detektor, taki jak radiometr/spektroradiometr, z którego detektor odbiera promieniowanie, wyrażany w steradianach [sr].

Uwaga 1: Pola widzenia nie należy mylić z kątem widzenia a (rozmiarem kątowym źródła obserwowalnego).

Uwaga 2: Czasami do opisu kąta przestrzennego pola widzenia o symetrii kołowej stosuje się kąt płaski [mrad].

Opis wielkości występujących w tabeli 1:

X    długość fali promieniowania, wyrażona w nanometrach [nm];

t    czas trwania ekspozycji, wyrażony w sekundach [s];

a    kąt widzenia: kąt widzenia źródła promieniowania, wyrażony w miliradianach [mrad];

H_s    skuteczne napromienienie oka lub skóry promieniowaniem UV: suma natężenia napromienienia oka lub skó

ry wyznaczonego według rozkładu widmowego S(X) w zakresie długości fali od 180 do 400 [nm], liczona dla danego czasu trwania ekspozycji, wyrażone w dżulach na metr kwadratowy [J-m^-2];

E(X, t), E(X) widmowe natężenie napromienienia: strumień energetyczny o określonej długości fali padający na daną powierzchnię, wyrażone w watach na metr kwadratowy na nanometr [Wm^-2nm^-1];

S(X)    rozkład widmowy skuteczności aktynicznej nadfioletu: względna skuteczność widmowa wywoływania

uszkodzeń oczu i skóry przez promieniowanie UV z zakresu X=180-400 [nm] (podana w tabeli 2) [bezwymiarowa];

H_UVA    napromienienie oka promieniowaniem UVA: suma natężenia napromienienia liczona dla danego czasu trwa

nia ekspozycji w zakresie długości fali od 315 do 400 [nm], wyrażone w dżulach na metr kwadratowy [Jm^-2];

L_b    skuteczna luminancja energetyczna źródła wyznaczona według rozkładu widmowego B(A), wyrażona w wa

tach na metr kwadratowy na steradian [Wm^-2sr^-1];

L(X)    widmowa luminancja energetyczna źródła: luminancja energetyczna źródła dla określonej długości fali pro

mieniowania, wyrażona w watach na metr kwadratowy na steradian na nanometr [Wm^-2 sr^-1 nm^-1];

B(X)    rozkład widmowy skuteczności fotochemicznego uszkodzenia siatkówki: względna skuteczność widmowa

wywoływania uszkodzeń fotochemicznych siatkówki oka przez światło niebieskie z zakresu X=300-700 [nm] (podana w tabeli 3) [bezwymiarowa];

E_b    skuteczne natężenie napromienienia: natężenie napromienienia wyznaczone według rozkładu widmowego

B(X), wyrażone w watach na metr kwadratowy [Wm^-2];

L_r    skuteczna luminancja energetyczna źródła wyznaczona według rozkładu widmowego R(k), wyrażona w wa

tach na metr kwadratowy na steradian [Wm^-2sr^-1];

R(X)    rozkład widmowy skuteczności termicznego uszkodzenia siatkówki: względna skuteczność widmowa wywo

ływania uszkodzeń termicznych siatkówki oka przez promieniowanie widzialne i IRA z zakresu X=380-1400 [nm] (podana w tabeli 3) [bezwymiarowa];

E_ir    natężenie napromienienia oka promieniowaniem IR : natężenie napromienienia oka w zakresie długości fali

promieniowania podczerwonego od 780 do 3000 [nm], wyrażone w watach na metr kwadratowy [Wm^-2];

H_skóra    napromienienie skóry: suma natężenia napromienienia skóry liczona dla danego czasu trwania ekspozycji

w zakresie długości fal promieniowania widzialnego i podczerwonego od 380 do 3000 [nm], wyrażone w dżulach na metr kwadratowy [Jm^-2].

Tabela 2: Rozkład widmowy skuteczności aktynicznej nadfioletu S(X)

Tabela 3: Rozkład widmowy skuteczności fotochemicznego uszkodzenia siatkówki B(k) i rozkład widmowy skuteczności termicznego uszkodzenia siatkówki R(k)

2. Promieniowanie laserowe

2.1.    Skutki oddziaływania promieniowania laserowego na organizm człowieka rozpatruje się w odniesieniu do skóry oraz oka i są one zależne przede wszystkim od:

a)    poziomu promieniowania,

b)    długości fali promieniowania,

c)    czasu ekspozycji lub czasu trwania impulsu,

d)    rozmiaru obrazu źródła promieniowania na siatkówce oka dla 1=400-1400 [nm].

2.2.    Rodzaje zagrożeń dla oka i skóry związanych z ekspozycją na promieniowanie laserowe są przedstawione w tabeli 4.

Tabela 4: Rodzaje zagrożeń dla oka i skóry związanych z ekspozycją na promieniowanie laserowe

2.3. Poziom promieniowania laserowego, w zależności od zakresu promieniowania, rodzaju zagrożenia i trybu pracy lasera, określa się przez podanie wartości natężenia napromienienia E lub napromienienia H, które oblicza się na podstawie poniższych wzorów:

dP

dA

H = E(t) • dt

0

gdzie:

dP moc wyrażona w watach [W];

dA powierzchnia wyrażona w metrach kwadratowych [m²];

E(t), E    natężenie napromienienia określane również jako gęstość mocy: strumień promienisty (energetyczny) pada

jący na elementarną powierzchnię, wyrażone w watach na metr kwadratowy [Wm^-2]; wartości E(t), E pochodzą z pomiarów lub mogą być podane przez producenta sprzętu;

H    napromienienie: całka natężenia napromienienia lub gęstości mocy liczona dla danego czasu ekspozycji,

wyrażone w dżulach na metr kwadratowy [J-m^-2];

t, dt czas, czas trwania ekspozycji wyrażony w sekundach [s].

2.4.    Poziom ekspozycji na promieniowanie laserowe (bezpośrednie lub odbite) wyznacza się przy uwzględnieniu:

a)    poziomu promieniowania ustalonego lub ocenionego zgodnie z przepisami § 3 ust. 1 lub ust. 2 pkt 1 rozporządzenia,

b)    tłumienia uzyskanego dzięki zastosowaniu środków ochrony zbiorowej,

c)    czasu trwania ekspozycji, określonego zgodnie z pkt 2.5,

d)    wszystkich czynności, związanych z eksploatacją źródła promieniowania laserowego w miejscu pracy, w zakresie: obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowym.

2.5.    W zależności od analizowanego zagrożenia i trybu pracy lasera za czas trwania ekspozycji przyjmuje się: czas trwania impulsu, czas jednorazowej ekspozycji (zagrożenie termiczne) lub całkowity czas ekspozycji (zagrożenie fotochemiczne).

2.6.    Wyznaczone poziomy ekspozycji porównuje się z odpowiednimi wartościami MDE dla promieniowania laserowego, określonymi zgodnie z przepisami w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Jeżeli dla danej długości fali promieniowania laserowego istnieje więcej niż jedna wartość MDE, do porównania stosuje się wartość bardziej restrykcyjną.

1

   Minister Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej - praca, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 248, poz. 1485).

2

   Niniejsze rozporządzenie w zakresie swojej regulacji wdraża dyrektywę 2006/25/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (sztucznym promieniowaniem optycznym) (dziewiętnasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. UE L 114 z 27.04.2006, str. 38, z późn. zm.).

3

   Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 113, poz. 717, z 1999 r. Nr 99, poz. 1152, z 2000 r. Nr 19, poz. 239, Nr 43, poz. 489, Nr 107, poz. 1127 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 11, poz. 84, Nr 28, poz. 301, Nr 52, poz. 538, Nr 99, poz. 1075, Nr 111, poz. 1194, Nr 123, poz. 1354, Nr 128, poz. 1405 i Nr 154, poz. 1805, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 135, poz. 1146, Nr 196, poz. 1660, Nr 199, poz. 1673 i Nr 200, poz. 1679, z 2003 r. Nr 166, poz. 1608 i Nr 213, poz. 2081, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 99, poz. 1001, Nr 120, poz. 1252 i Nr 240, poz. 2407, z 2005 r. Nr 10, poz. 71, Nr 68, poz. 610, Nr 86, poz. 732 i Nr 167, poz. 1398, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 133, poz. 935, Nr 217, poz. 1587 i Nr 221, poz. 1615, z 2007 r. Nr 64, poz. 426, Nr 89, poz. 589, Nr 176, poz. 1239, Nr 181, poz. 1288 i Nr 225, poz. 1672, z 2008 r. Nr 93, poz. 586, Nr 116, poz. 740, Nr 223, poz. 1460 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr 56, poz. 458, Nr 58, poz. 485, Nr 98, poz. 817, Nr 99, poz. 825, Nr 115, poz. 958, Nr 157, poz. 1241 i Nr 219, poz. 1704, z 2010 r. Nr 105, poz. 655, Nr 135, poz. 912, Nr 182, poz. 1228, Nr 224, poz. 1459, Nr 249, poz. 1655 i Nr 254, poz. 1700 oraz z 2011 r. Nr 36, poz. 181, Nr 63, poz. 322, Nr 80, poz. 432, Nr 144, poz. 855, Nr 149, poz. 887 i Nr 232, poz. 1378.

4

   PN-EN 62471 lub norma ją zastępująca.

5

   PN-EN 60825-1 lub norma ją zastępująca.